HỒNG KÔNG - DÂN CHỦ CHỈ MỚI NỞ HOA Ở CẤP QUẬN HẠT 

Sau nhiều năm miệt mài đấu tranh cho dân chủ, lần đầu tiên phe Dân Chủ thắng lớn ở cấp địa phương (thuộc 18 quận) của Hồng Kông, trong ngày chúa nhật 24/11/2019. Nền tảng dân chủ tự do ở cấp địa phương bước đầu đã xây dựng được bệ phóng cho những nổ lực kế tiếp. Dân chủ theo định hướng Bắc Kinh ở Hồng Kông rồi đây sẽ bị đẩy lùi, để HK hoàn toàn Độc Lập Dân Chủ Tự Do, nếu như người trẻ HK và dân chúng tiếp tục kiên trì đi tới thì ngày thành công cho một HK thật sự có Dân Chủ Tự Do sẽ tới trước khi hết hạn "tự tri từng phần" vào năm 2047(?). Điều này còn ở trươc mắt, cuộc bầu cử ngày 24/11/2019 chỉ mới đem lại niềm phấn khởi trong tiến trình dân chủ hoá hoàn toàn cho HK, nó chưa có tác dụng làm cho HK trở thành một quốc gia dân chủ trong lòng Bắc Kinh, cũng như chưa thay đổi được thể thức chọn người vào Uỷ Ban Bầu Cử Đặc Khu Trưởng và Hội Đồng Lập Pháp ( Quốc Hội) do Bắc Kinh chủ động.

Thắng lợi ngày 24/11 chỉ là một thắng lợi bước đầu ở cấp quận của phe dân chủ tự do, nhưng vẩn chưa thay đổi được việc bầu chọn Đặc Khu Trưởng theo qui định của Bắc Kinh có từ trước. Tuy nhiên, kết quả cuộc bầu cử vừa qua đã nói lên được ý thức cao về tính Dân Chủ Tự Do cho một HK tương lai. Sự hy sinh của các sinh viên, học sinh và người dân HK đã không uổng phí, họ đã nằm xuống để tạo một môi trường tốt cho dân chủ HK nở hoa. Phong trào "cách mạng dù vàng" của dân HK đã khẳn định được: "Dân Chủ Tự Do" phải qua một đấu tranh mới có, chớ không từ trên trời rớt xuông - Freedom Is Not Free. Người dân HK còn phải qua một chặng đường dài với nhiều khó khăn nửa mới đạt được kết quả mong muốn về Dân Chủ Tự Do cho Hong Kong. Quyền lực người dân vẩn còn bị hạn chế trong việc tuyển chọn người đại diện cho mình, Bắc Kinh vẩn thao túng  được chính trường Hồng Kông ở cấp trung ương.

KHÁI QUÁT VỀ HỒNG KÔNG

Hồng Kông nằm trong khuôn khổ một quốc gia hai chế độ: Trung Quốc với  thể chế Xã Hội Chủ Nghĩa còn Hồng Kông Dân chủ nửa vời (theo định hướng XHCN/TQ). Đứng đầu là một đặc khu trưởng đóng vai trò như người đứng đầu chính phủ và Vùng tự trị đặc biệt Hồng Kông với một hệ thống chính trị đa đảng trong Quốc Hội HK (Hội đồng Lập pháp). Ngày 1 tháng 7 năm 1997, chủ quyền của Hồng Kông được chuyển sang Trung Quốc (PRC), kết thúc một thế kỷ rưỡi dưới quyền cai trị của Anh Quốc và từ đó  Hồng Kông trở thành một Đặc khu hành chính đặc biệt, tên tiếng Anh là Hong Kong Special Administrative Region (HKSAR), People Republic of China thuộc Trung Quốc với mức độ độc lập cao trong tất cả các vấn đề, ngoại trừ lãnh vực ngoại giao và quốc phòng, đến năm 2047 Trung Quốc sẽ xem xét lại chính sách này.

Tiếng Trung Quốc phổ thông là Quan Thoại. Dựa trên phương ngữ Bắc Kinh, tiếng Quan Thoại trở thành quốc ngữ vào năm 1955, và được sử dụng trong toàn bộ trường học ở đại lục. Trong khi đó, ngôn ngữ chính thức của Hong Kong còn có tiếng Anh và tiếng Quảng Đông. Cùng một bảng chữ cái nhưng những người nói tiếng Quảng Đông và những người nói tiếng phổ thông không hiểu được nhau. Người dân xứ Hồng Kông xài đồng đôla Hong Kong (HKD) - có giá trị cao trên thế giới (đứng thứ 13), trong khi TQ dùng nhân dân tệ (CNY) là thứ tiền tệ chính thức lưu hành tại Trung Quốc đại lục. HKD lấy tỷ giá theo đôla Mỹ (USD). Dân số 7.374.900 người ( 2016) - Hồng Kông liên tục được xếp hạng cao về chỉ số phát triển con người và là một trong những lãnh thổ có tuổi thọ cao nhất trên thế giớ. Bình quân đầu người là 58.322 USD. Vè các xếp hạng quốc tế của Hồng Kông, phần lớn đều ở hạng Top ten, trừ chỉ số xếp hạng báo chí tự do  là 59/168.

Theo Tuyên bố chung của hai quốc gia Trung-Anh (1984) và Luật cơ bản, Hồng Kông sẽ duy trì các hệ thống chính trị, kinh tế và tư pháp và nếp sinh hoạt tách biệt với TQ để có thể tham gia vào các hiệp định và tổ chức quốc tế như một lãnh thổ phụ thuộc ít nhất 50 năm, sau  đó sẽ hoàn toàn lệ thuộc vào hệ thống chính trị của Trung Quốc. Một thí dụ điển hình là Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC, tiếng Anh: International Olympic Committee) sẽ để các phái đoàn Hồng Kông tham gia thi đấu dưới cái tên "Hồng Kông, Trung Quốc" độc lập với phái đoàn của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Theo Luật Cơ bản, "hiến pháp-mini" của Hồng kông, nhiệm kỳ thứ ba hiện tại của Hội đồng Lập pháp có 25 ghế được bầu cử theo đơn vị bầu cử địa phương (geographical constituencies) và 30 ghế từ công năng giới biệt. Các cuộc bầu cử Hội đồng Lập pháp năm 1998, 2000 và 2004 đã diễn ra tự do, mở và tranh luận rộng rãi dù có một số bất mãn của một số nhà chính trị chủ yếu là 'ủng hộ dân chủ', những người tranh luận rằng các cuộc bầu cử công năng giới biệt năm 1998 và 2000 là không dân chủ vì họ cho rằng khu vực cử tri cho những ghế này là quá hẹp.

THỂ THỨC BẦU ĐẶC KHU TRƯỞNG

Hiện tại, đặc khu trưởng Hong Kong được một Ủy ban Bầu cử với 1.200 thành viên bầu ra. Ở một khía cạnh nào đó, có thể liên tưởng Ủy ban Bầu cử này với chế định đại cử tri tại Hoa Kỳ: các nhóm cử tri, các vùng bầu cử đặc trưng sẽ bầu ra những người đại diện của họ, và những người này sẽ chính thức bỏ phiếu bầu chọn đặc khu trưởng. 

Tuy nhiên, việc bầu chọn Đặc Khu Trưởng ở HK khác với mô hình đại cử tri vốn phụ thuộc vào cử tri đại chúng và việc hình thành số lượng đại cử tri có cân nhắc cả về dân số và sự công bình cho các vùng bầu cử khác biệt, Ủy ban Bầu cử Hong Kong bị Bắc Kinh thao túng cả về số lượng lẫn chất lượng. Thoạt nhìn thì giống Đại Cử Tri nhưng không phải là Đại Cử Tri như Hoa Kỳ.

Để cho dễ hiểu, quý vị có thể thấy ngành nông nghiệp và ngư nghiệp tại Hong Kong chỉ chiếm 0,1% dân số của cả thành phố. Điều này khá dễ hiểu vì Hong Kong là một trung tâm tài chính – thương mại của thế giới. Tuy nhiên, các hội nhóm của những ngành này lại được Bắc Kinh ưu ái trao cho đến 60 ghế trong Ủy ban. Việc lệ thuộc vào các khoản trợ giá, chiết khấu từ nông sản Trung Quốc để kiếm lời khiến cho hội ngành này kiếm được rất nhiều tiền từ mối quan hệ của họ với Bắc Kinh, và vì vậy không khó để biết họ sẽ ủng hộ ứng cử viên của ai trong một cuộc bầu cử Đặc Khu Trưởng.

Trong khi đó, lĩnh vực tài chính và bảo hiểm tại Hong Kong, con gà đẻ trứng vàng của toàn thành phố, một trong những nhà tuyển dụng lớn nhất và cũng là nhóm cấp tiến nhất – ít lệ thuộc Bắc Kinh nhất (do khách hàng chủ yếu là các cá nhân, tổ chức nước ngoài), chỉ được trao cho 47 ghế. 

Song thậm chí các công ty nước ngoài đều có khả năng bầu chọn đại diện trong Ủy ban Bầu cử Hong Kong, như các nhóm tinh hoa của công ty hàng không nước ngoài được bầu chọn ứng cử viên trong ngành du lịch. Hay Phòng Thương mại Pháp và Australia cũng có chân trong nhóm cử tri thuộc lĩnh vực công nghiệp của thành phố. 

Các công dân bình thường của thành phố không có tiếng nói trong việc bầu chọn ra Ủy ban Bầu cử. Điều này khiến cho Ủy ban Bầu cử không còn gì giống với chế định đại cử tri Hoa Kỳ. Bắc kinh làm hàng rào chắn trong việc bầu chọn Đặc Khu Trưởng bằng Uỷ Ban Bầu Cử.

HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ HỒNG KÔNG

Đặc Khu Trưởng HK, là người đứng đầu cơ quan hành pháp còn gọi là Thủ trưởng Đặc khu Hồng Kông, là thủ trưởng chính phủ, người đứng đầu chính phủ. Chức vụ này thay thế chức Thống đốc Hồng Kông, tức phó vương Vương quốc Anh vào thời HK là thuộc địa của Anh.

Hội đồng lập pháp Đặc khu hành chính Hồng Kông (tiếng Trung: 香港特別行政區立法會) hay LegCo là cơ quan lập pháp đơn viện (Quốc Hội) của Đặc Khu Hành Chính Hồng Kông thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quyền hạn chính của Hội đồng lập pháp là ban hành, sửa đổi hoặc bãi bỏ luật; kiểm tra và phê duyệt ngân sách, thuế và chi tiêu công; và đặt câu hỏi về công việc của chính phủ. Ngoài ra, Hội đồng cũng được trao quyền chứng thực việc bổ nhiệm và bãi nhiệm các thẩm phán của Tòa phúc thẩm cuối cùng và Chánh án Tòa án Tối cao, cũng như quyền kết tội Đặc khu trưởng Hồng Kông. Kể từ năm 2000, nhiệm kỳ của Hội đồng lập pháp là bốn năm. Số nghị viên của Hội Đồng Lập Pháp là 70 ghế. Chủ tịch là ông Lương Quân Ngạn từ 12 tháng 10 năm 2016 đến nay.

Hội đồng lập pháp Đặc khu hành chính Hồng Kông được thành lập vào ngày 1 tháng 10 năm 1998 theo Luật cơ bản. Kể từ khi Luật cơ bản có hiệu lực, năm cuộc bầu cử Hội đồng Lập pháp đã được tổ chức, với cuộc bầu cử gần đây nhất được tổ chức vào ngày 4 tháng 9 năm 2016. Phân nửa số nghị viên trong Hội Đồng Lập Pháp sẽ được Bắc Kinh chỉ định không do dân trực tiếp bầu.

Hội đồng lập pháp Hồng Kông là một cơ quan bao gồm 70 thành viên, trong đó 35 người được bầu trực tiếp thông qua năm khu vực địa lý (GC) theo hệ thống đại diện theo tỷ lệ với phương thức còn lại lớn nhất và hạn ngạch Hare, trong khi 35 người còn lại được bầu gián tiếp thông qua đơn vị bầu cử chức năng (FC) với các cử tri hạn chế. Theo cải cách bầu cử được thông qua năm 2010, có năm khu vực bầu cử chức năng mới của Hội đồng quận được đề cử bởi các Ủy viên Hội đồng quận và được bầu bởi các đại cử tri toàn lãnh thổ. 

Chức vụ Đặc khu trưởng được bầu bởi một ủy ban gồm 1.200 người, chứ không phải bởi dân chúng, nhiều người nhất là trong phe Dân chủ đã từng chỉ trích chức vụ này là không dân chủ, chỉ trích quá trình bầu cử nói chung là một cuộc bầu cử của một nhóm nhỏ. Hơn nữa, ứng cử viên cho chức vụ này ít nhất phải được 150 phiếu đề cử của ủy ban bầu cử. Phần lớn những người trong ủy ban bầu cử HK đều là cánh tay nối dài của Bắc Kinh về chính trị hay về kinh tế. Một hình thức để loại ra những ứng cử viên nào không được sự ủng hộ bởi chính phủ TQ. 

Trưởng quan Hành chính đương nhiệm là bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga ( Carrie Lam Cheng Yuet-ngor), nhậm chức từ ngày 1 tháng 7 năm 2017 sau khi thắng cử ngày 26 tháng 3 năm 2017 và đã được Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Khắc Cường bổ nhiệm. Tháng 3 năm 2017, Lâm, với tư cách là ứng cử viên thân Bắc Kinh, chiến thắng trong cuộc bầu cử ba bên với 777 phiếu từ 1.194 thành viên của Ủy ban tuyển cử Hồng Kông, thắng Ty trưởng Ty Tài chính Tăng Tuấn Hoa và thẩm phán hồi hưu Hồ Quốc Hưng. 

HỒNG KÔNG ĐI BẦU QUẬN HẠT

Theo bản tin của tờ Wall Street Journal hôm Thứ Sáu, 22. 11.2019  hơn bốn triệu cử tri đã ghi danh có thể sẽ tham dự cuộc đầu phiếu cho 18 quận của HK và lần đầu tiên tất cả 452 ghế hội đồng quận hạt ở thành phố này sẽ được bầu lại. Đây là cuộc bầu cử mà người dân Hồng Kông hoàn toàn có tự do để chọn người đại diện cho họ, dù chỉ ở cấp quận hạt địa phương. Nhiều ứng cử viên lần này là những người trẻ, lần đầu tiên tham gia chính trường, chống lại các ứng cử viên xưa nay luôn đứng về phía chính quyền Hồng Kông và chế độ Bắc Kinh. Các thành viên hội đồng quận trên thực tế không có nhiều quyền lực. Bầu cử hội đồng quận là cuộc bầu cử duy nhất hoàn toàn do người dân quyết định. 

Riêng Đặc Khu Trưởng và một nửa Hội đồng Lập pháp là do Bắc Kinh chỉ định. Dù vậy, cuộc bầu cử ngày 24.11.2019 mang một tính chất đặc biệt quan trọng vì được xem như một thông điệp gửi đến Bắc Kinh và phản ánh mức độ ủng hộ của người dân với các lãnh đạo hiện tại của đặc khu.

Nghị viên hội đồng quận hạt chỉ được đại diện cho cử tri trong những vấn đề có tính cách đặc thù cộng đồng như vệ sinh, hốt rác hay quyền nuôi thú vật, cuộc bầu cử này sẽ được coi như cuộc trưng cầu dân ý trước cuộc khủng hoảng chính trị đang diễn ra ở Hồng Kông trong nhiều năm qua và cao điểm là cuộc trấn áp bằng bạo lực nhắm vào các sinh viên đại học tham gia biểu tình tại các trường Đại Học.

Tờ Hong Kong Free Press cho biết, 610 điểm bỏ biếu mở cửa từ 7h30′ sáng đến 10h30′ tối (theo giờ địa phương), ngày 24.11.2019, khoảng 4,13 triệu cử tri Hồng Kông đã đăng ký bầu cử để lựa chọn 452 ghế ủy viên Hội đồng lập pháp của 18 quận trên toàn Đặc khu hành chính.

Các cuộc thăm dò dư luận nói rằng đa số dân chúng Hồng Kông đổ lỗi cho chính quyền về tình trạng bất ổn khiến đưa nơi này vào hoàn cảnh suy thoái kinh tế, cuộc bỏ phiếu hy vọng sẽ cho thấy rõ hơn sự suy nghĩ của dân chúng.

Các nghị viên hội đồng quận hạt hiện chiếm khoảng gần 10% trong số 1,200 thành viên của ủy ban tuyển chọn lãnh đạo Hồng Kông. Các nghị viên quận cũng có sáu ghế trong hội đồng thành phố gồm 70 ghế

Căn cứ vào các tin tức về cuộc bỏ phiếu tại HK số cử tri đi bầu đã tăng vọt hơn nhiều năm qua. Kết quả tính đến thời điểm này cho thấy, trong số 452 ghế hội đồng quận hạt, phe ủng hộ dân chủ tạm chiếm 201 ghế (44,5%), phe ủng hộ Bắc Kinh được 28 ghế (6,2%), phe trung lập 12 ghế (2,7%)...

Ủy ban bầu cử của Đặc khu hành chính Hong Kong cho biết số cử tri đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử hội đồng quận ngày 24/11 là kỷ lục kể từ khi thành phố được trả về cho Trung Quốc năm 1997. Cụ thể, có 71,2% trong số 4,1 triệu cử tri đăng kí năm nay đi bầu trong khi kỳ bầu cử năm 2015 chỉ có 47% cử tri đi bầu.

GIÁO DỤC ĐẠI HỌC

Từng là một thuộc địa Anh, hệ thống giáo dục của Hồng Kông gần như theo hệ thống giáo dục của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, và đặc biệt là hệ thống giáo dục Anh. Tại các cấp giáo dục chuyên nghiệp bậc đại học, cả hai hệ thống giáo dục Anh và Mỹ đều tồn tại. Đại học Hồng Kông (HKU), là trường đại học cổ nhất ở lãnh thổ này, đã có truyền thống dựa trên kiểu mẫu của Anh nhưng đã áp dụng nhiều yếu tố của Mỹ trong những năm gần đây. Xếp thứ hai sau HKU về thời gian thành lập là Đại học Trung Hoa Hồng Kông (CUHK) theo mô hình Mỹ với một hệ thống viện đặc trưng của Anh. Đại học Bách khoa Hồng Kông có từ năm 1937 và được đổi tên thành Đại học Bách khoa Hồng Kông vào năm 1994. Đây là một trong những trường đại học công lập theo luật định do Ủy ban Tài trợ Đại học (UGC) tài trợ. Đại học Khoa học Công nghệ Hồng Kông (HKUST) được thành lập theo mô hình giáo dục bậc đại học của Mỹ. Có 9 trường đại học công lập ở Hồng Kông và một số các cơ sở giáo dục bậc đại học tư thục. Đại học Lĩnh Nam ở Đồn Môn là một ví dụ tốt, đây là trường đại học duy nhất ở Hồng Kông có đào tạo kiểu giáo dục cơ bản (liberal arts education).

CUỘC CÁCH MẠNG Ô DÙ

Từ Qquyết định của chính quyền Bắc Kinh thực hiện sàng lọc ứng cử viên trước khi cho phép cuộc bầu cử Đặc khu trưởng đã làm bùng nổ các cuộc biểu tình hàng loạt của các nhóm sinh viên Hồng Kông vào năm 2014, được gọi là "Cuộc cách mạng ô dù". Tuy nhiên sau một thời gian thì các vụ biểu tình lắng xuống do không nhận sự ủng hộ từ các tầng lớp khác trong xã hội.

Ngày 1 tháng 7 năm 2017, kỷ niệm 20 năm ngày chuyển giao chủ quyền Hồng Kông, bất chấp mưa lớn và các biện pháp an ninh được thắt chặt, hàng chục nghìn người Hồng Kông đã xuống đường biểu tình đòi dân chủ.

Vào tháng 6/2019, các cuộc biểu tình lớn nổ ra để phản đối sửa đổi dự luật được đề xuất cho phép dẫn độ những kẻ chạy trốn sang Trung Quốc đại lục. Trước sức ép của người dân Hồng Kông qua các cuộc biểu tình rầm rộ với qui mô lớn, rốt cuộc đã buộc chính quyền phải lùi bước. Trong cuộc họp báo bất thường vào trưa nay 15/06/2019, lãnh đạo đặc khu Hồng Kông bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga đã loan báo đình chỉ việc thông qua dự luật cho phép dẫn độ sang Trung Quốc. Phát biểu trước các nhà báo, trưởng đặc khu Hồng Kông cho biết là chính quyền đã quyết định đình chỉ thủ tục thông qua dự luật gây tranh cãi, cho đến khi « hoàn tất tiến trình giải thích và lắng nghe các ý kiến » của người dân. Bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga còn cho biết thêm là chính quyền Hồng Kông « không có ý định ấn định một thời hạn nào cho tiến trình đó ». Tuy nhiên người biểu tình vẩn không dừng lại, sinh viên học sinh và người dân HK  tiếp tục biểu tình tuần hành đòi bà Carrie Lam từ chức, các cuộc biểu tình kéo dài tới ngày hôm nay với cường độ bạo lực ngày càng gia tăng giửa hai phía dân và hắc cảnh. Một số hình ảnh được ghi nhận về các cuộc biểu tình bạo động trong tháng 10 và 11/2019.

Các cuộc biểu tình diễn ra vào tháng 9, trở thành phong trào phản kháng quy mô lớn nhất trong lịch sử Trung Quốc, với một số cuộc tuần hành trên đường phố được biết là đã thu hút gần 2 triệu người dân Hồng Kông. Trước ngày bầu cử 24/11/2019 các cuộc đụng độ bằng bạo lực giửa hắc cảnh và sinh viên các trường Đại Học đã diển ra ác liệt . Con số thiệt hại nhân mạng về phía người biểu tình là 11, số người bị thương là 2100+ (tính đến ngày 15 tháng 8 năm 2019), bị bắt gữ là 4,491+ (tính đến ngày 18 tháng 11 năm 2019).

CHIẾN THUẬT CỦA NGƯỜI BIỂU TÌNH 

Các cuộc biểu tình ở Hồng Kông năm 2019 phần lớn được mô tả là "không có lãnh đạo". Không có nhóm hoặc đảng chính trị nào tuyên bố lãnh đạo phong trào. Họ chủ yếu đóng vai trò hỗ trợ, chẳng hạn như nộp đơn xin Thư không phản đối từ cảnh sát hoặc hòa giải xung đột giữa người biểu tình và cảnh sát. Người biểu tình thường sử dụng LIHKG, một diễn đàn trực tuyến tương tự Reddit, Telegram, một dạng thức nhắn tin mã hóa đầu cuối tùy chọn tương tự như Whatsapp, để truyền đạt và lên ý tưởng cho các cuộc biểu tình và đưa ra quyết định tập thể. Không giống như các cuộc biểu tình trước đây, các cuộc biểu tình năm 2019 đã được đa dạng hóa đến hơn 20 khu phố khác nhau trên khắp đảo Hồng Kông, Cửu Long và Tân Giới. Một ứng dụng di động đã được phát triển để giúp những người biểu tình báo cho nhau vị trí của cảnh sát.

Công sức người biểu tình và những người đã hy sinh đã không uổng phí, họ đã đi gần đến đích trong cuộc cách mạng dù khởi đi từ mùa hè 2014 đến nay. Thắng lợi ban đầu mà họ đạt được, để thúc đẩy bánh xe lịch sử đi tới và nghiền nát chế độ độc tài toàn trị của Bắc Kinh, rồi đây HK sẽ không còn bị ám ảnh về một chế độ XHCN được Bắc Kinh thiết lập trên đất HK sau năm 2047.

Biên khảo chính trị, hậu duệ VNCH Lê Kim Anh 25.11.2019