CHUYỆN GÌ XẢY RA CHO IRAN SAU CÁI CHẾT CỦA ĐỒ TỂ RAISI ??

Hậu quả của vụ tai nạn máy bay trực thăng, Iran mất đi hai chính trị gia hàng đầu - trên hết là Tổng thống Raisi. Cái chết của ông đã làm rung chuyển cơ cấu quyền lực. Iran tương lai sau cái chết của Raisi sẽ có nhiều biến động.

Với cái chết của Tổng thống Ebrahim Raisi và Bộ trưởng Ngoại giao Hussein Amirabdollahian, giới lãnh đạo Iran đã mất đi hai nhân vật kiến trúc chính sách đối nội và đối ngoại của Cộng hòa Hồi giáo. 

Trong sương mù dày đặc, máy bay trực thăng chở Raisi đã biến mất khỏi radar vào chiều Chủ nhậ 19/5. Vào sáng hôm nay thứ Hai 20/5, truyền thông nhà nước Iran đã xác nhận chính thức cái chết của hai người. Ban đầu không có thông tin chính xác về nguyên nhân vụ tai nạn. Iran đang trong tình trạng khủng hoảng liên tục do các cuộc biểu tình, căng thẳng quân sự ở Trung Đông và khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng.

Phó tổng thống thứ nhất của Iran là ông Mohammed Mochber tạm thời nắm quyền điều hành chính phủ. Ông đã chủ trì hai cuộc họp nội các khẩn cấp. Theo hiến pháp, Mochber hiện phải tổ chức các cuộc bầu cử mới trong vòng 50 ngày. Không giống như ở nhiều nước, tổng thống ở Iran không phải là nguyên thủ quốc gia mà là người đứng đầu chính phủ. Quyền lực thực sự tập trung vào giới lãnh đạo nhà nước với lãnh đạo tôn giáo Ayatollah Ali Khamenei đứng đầu. Quân đội tinh nhuệ của Iran, Vệ binh Cách mạng, cũng đã trở thành một đế chế kinh tế có sức mạnh to lớn trong những thập kỷ gần đây.

Hậu quả chính trị ngay lập tức của cái chết của các chính khách là gì?

Chuyên gia Iran Arash Azizi viết trong một bài phân tích cho tạp chí "The Atlantic" của Mỹ rằng cái chết của Raisi có khả năng gây ra một cuộc tranh giành quyền lực bạo lực. Sự thụ động của Raisi đã khuyến khích những kẻ thách thức trong số những người theo đường lối cứng rắn. Họ sẽ coi nhiệm kỳ tổng thống yếu kém của ông là một cơ hội. "Cái chết của Raisi sẽ thay đổi cán cân quyền lực giữa các phe phái trong Cộng hòa Hồi giáo", nó nói trước khi truyền thông nhà nước Iran xác nhận cái chết của Raisi.

Trong cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 3, phe chính trị tôn giáo chính thống và bảo thủ, những người cũng thân cận với Raisi, một lần nữa lại chiếm ưu thế. Những nghị sĩ tương đối xa lạ trước đây này có thể cố gắng đạt được nhiều ảnh hưởng chính trị hơn. Các chính trị gia ôn hòa trong phe cải cách gần đây ngày càng trở nên yếu hơn, một phần vì Hội đồng Giám hộ - một cơ quan kiểm soát quyền lực gồm các học giả cực kỳ bảo thủ - ngày càng hạn chế việc ứng cử của họ.

Ebrahim Raisi là ai?

Chủ tịch quốc hội đương nhiệm, Mohammed Bagher Ghalibaf, người có thành tích kém trong cuộc bầu cử quốc hội, từ lâu đã có tham vọng trở thành tổng thống. Nhiều người đã vỡ mộng sau những nỗ lực cải cách thất bại trong những thập kỷ gần đây và tránh xa cuộc bỏ phiếu tại quốc hội để phản đối.

Theo Azizi, nhiều nhà quan sát chỉ mong đợi một cuộc tranh giành quyền lực bạo lực khi nguyên thủ quốc gia Khamenei qua đời. Nhà lãnh đạo tôn giáo, người có tiếng nói cuối cùng về mọi vấn đề chiến lược, đã bước sang tuổi 85 vào tháng Tư. Raisi được coi là người kế nhiệm tiềm năng. Azizi viết: “Bây giờ chúng ta có thể sẽ thấy ít nhất một buổi diễn tập trong đó các phe phái khác nhau sẽ thể hiện sức mạnh của họ”.

Hamidreza Azizi, nhà nghiên cứu đến thăm tại Quỹ Khoa học và Chính trị Berlin, không nhận thấy bất kỳ thay đổi nghiêm trọng nào trong hệ thống chính trị của Iran, vì dù sao thì những quyết định quan trọng đều do Khamenei và Lực lượng Vệ binh Cách mạng hùng mạnh đưa ra. Nhìn chung, tác động của cái chết của Raisi “không phải là đòn cơ bản hay quyết định đối với hệ thống”, Azizi viết trên

Người dân Iran phản ứng thế nào trước tin tức về vụ tai nạn?

Hàng ngàn người ủng hộ chính phủ đã đổ xô đến các trung tâm tôn giáo và nhà thờ Hồi giáo của Iran vào tối thứ Hai, cầu nguyện cho tổng thống và lo sợ điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra. Truyền thông nhà nước ca ngợi nhiệm kỳ của Raisi.

Esmaili tóm tắt các phản ứng

“Hàng triệu người Iran đã ăn mừng trong và ngoài nước”. Tuy nhiên, một bức tranh khác lại xuất hiện trên mạng xã hội. Nhiều người Iran ở đó đã công khai bày tỏ sự vui mừng và hả hê trước thảm họa. Hình ảnh pháo hoa ở Tehran cũng gây xôn xao dư luận. 

Nhiệm kỳ của Raisi bị lu mờ bởi những cáo buộc về quản lý yếu kém và đàn áp nghiêm trọng. Với vai trò công tố viên trước đây, ông được cho là người chịu trách nhiệm cho nhiều vụ bắt giữ và hành quyết những người bất đồng chính kiến ​​​​vào năm 1988, đó là lý do tại sao các đối thủ của ông đặt biệt danh cho ông là "Đồ tể của Tehran".

Mặc dù những lời chỉ trích của thế hệ trẻ hiện ngày càng nhắm vào toàn bộ hệ thống của Cộng hòa Hồi giáo, Raisi vẫn đặc biệt chịu rấz nhiều áp lực trong nước. Gần đây, chính phủ đã thúc đẩy chính sách gây tranh cãi về việc buộc người dân phải đội khăn trùm đầu, do đó khiến một bộ phận người dân càng xa lánh Raisi hơn.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 20 Mai 2024