HÒA BÌNH CHO UKRAINE ĐANG TIẾN GẦN VỚI CÚ QUAY XE CỦA TRUMP - ĐÃ KÝ THỎA THUẬN VỚI SELENSKYJ VỀ KHAI THÁC NGUYÊN LIỆU THÔ
Thỏa thuận kinh tế mới giữa Hoa Kỳ và Ukraine điều chỉnh hoạt động tái thiết ở quốc gia bị chiến tranh tàn phá này, đồng thời cũng điều chỉnh việc tiếp cận các nguyên liệu thô quan trọng. Cả hai bên đều ca ngợi, nhưng bên nào được lợi nhiều hơn?
Người ta không biết nhiều về thỏa thuận kinh tế mới giữa Ukraine và Hoa Kỳ, và nội dung chính xác của thỏa thuận vẫn chưa được công bố. Nhưng sau vụ bê bối tại Bạch cung khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đưa ra những cáo buộc nghiêm trọng cho tổng thống Ukraine Volodymyr Selenskyj vào cuối tháng 2, thỏa thuận hiện đạt được là một tín hiệu quan trọng cho thấy Washington và Kiew đang tiến gần hơn đến nhau. Ngay cả khi đó, một thỏa thuận như vậy vẫn phải được ký kết. Lúc này không phải Selenskyj và Trump đã ký tại Washington, mà là Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent và Phó Thủ tướng Ukraine Yulia Svyrydenko và thỏ thuận này thể hiện đất nước của họ đã nhận được nhiều hơn một chút so với mong đợi. Những câu hỏi và câu trả lời quan trọng nhất:
Đã đồng ý những gì?
Cụ thể, người ta đã quyết định thành lập một quỹ tái thiết cho Ukraine. Nhưng vấn đề còn nhiều hơn thế nữa ngoài câu hỏi làm thế nào để sửa chữa nhà cửa, đường phố hoặc các công trình xã hội ở đất nước bị chiến tranh tàn phá này. Quỹ này cũng nhằm mục đích cung cấp cho Hoa Kỳ quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên ở quốc gia bị Nga tấn công. Swyrydenko viết trên Facebook rằng các dự án khai thác nguyên liệu thô như khoáng sản, dầu mỏ và khí đốt sẽ được hỗ trợ. Ukraine hy vọng Washington sẽ tiếp tục cung cấp vũ khí để chống lại những kẻ xâm lược Nga.
Người dân Ukraine lo ngại rằng quỹ này có thể dẫn đến tình trạng bán tháo đất nước. Swyrydenko hiện nhấn mạnh rằng nước này sẽ hoạt động bình đẳng với Hoa Kỳ. Ukraine sẽ không đóng góp phần của mình vào quỹ từ các dự án nguyên liệu thô hiện có, nhưng sẽ trả 50 phần trăm doanh thu từ các giấy phép sản xuất trong tương lai hoặc doanh số bán nguyên liệu thô. Theo Swyrydenko, Hoa Kỳ có thể đóng góp bằng tiền, nhưng cũng có thể bằng các đợt cung cấp vũ khí mới – ví dụ như hệ thống phòng không. Tuy nhiên, ban đầu Washington không chấp nhận đề xuất này.
Cả hai bên đều hài lòng với kết quả. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Bessent đã nói về một “thỏa thuận kinh tế lịch sử”. Svyrydenko gọi đây là một thỏa thuận "có thể mang lại thành công cho cả hai quốc gia chúng ta - Ukraine và Hoa Kỳ."
Ai thu được nhiều lợi ích hơn?
Thật khó để nói điều đó. Các cuộc đàm phán kéo dài trong nhiều tuần và cho đến phút cuối vẫn chưa chắc chắn liệu có đạt được thỏa thuận hay không. Chỉ vài giờ trước khi thỏa thuận được ký kết, Trump đã nói rõ điều quan trọng với ông: đất hiếm và Ukraine có rất nhiều đất hiếm. "Họ có nguồn đất hiếm rất tốt." Theo phong cách đàm phán thông thường, ông nói thêm rằng Ukraine cũng có thể hưởng lợi từ sự hiện diện của Hoa Kỳ, chẳng hạn như để tránh xa "những thế lực xấu".
Tuy nhiên, Ukraine đã có thể tránh được những yêu cầu quá mức về tài chính hoặc vật chất từ Hoa Kỳ đối với khoản viện trợ vũ khí mà nước này đã cung cấp. Theo Swyrydenko, thỏa thuận nêu rõ Ukraine không mắc nợ Hoa Kỳ vì đã cung cấp vũ khí và viện trợ tài chính trong ba năm chiến tranh kể từ khi Nga xâm lược. Tuyên bố tàn bạo từ Washington rằng họ muốn được bồi thường 500 tỷ đô la cho những hỗ trợ đã cung cấp cho đến nay dường như đã không thành hiện thực. Tuy nhiên, các bảo đảm an ninh của Hoa Kỳ đối với Nga theo yêu cầu của Ukraine đã không được giải quyết chính thức trong quá trình ký kết thỏa thuận.
Theo Bessent, Ukraine vẫn có yêu cầu thay đổi vào phút chót, trong khi theo một người trong cuộc, Hoa Kỳ đã gây sức ép buộc Ukraine ký thêm hai văn bản nữa cùng với thỏa thuận chính. Không rõ liệu có thêm chữ ký nào về vấn đề này hay không. Tuy nhiên, Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cũng cho biết cả hai bên sẽ nhất trí về hai văn bản kỹ thuật bổ sung. Hơn nữa, không nên đánh thuế vào thu nhập của quỹ ở bất kỳ quốc gia đối tác nào. Tuy nhiên, thỏa thuận này có thể được coi là một sự nhượng bộ cho viện trợ trong tương lai.
Shmyhal ca ngợi thỏa thuận chính là "một thỏa thuận quốc tế thực sự bình đẳng và tốt đẹp về đầu tư chung vào quá trình phát triển và tái thiết Ukraine" ngay cả trước khi ký kết chính thức. "Lợi nhuận từ quỹ sẽ được tái đầu tư độc quyền vào Ukraine."
Hoa Kỳ diễn giải điều này theo quan điểm của mình. Ví dụ, Bộ Tài chính Hoa Kỳ coi quan hệ đối tác kinh tế này là sự công nhận “sự hỗ trợ to lớn về tài chính và vật chất mà người dân Mỹ” đã dành cho Ukraine. Trump thậm chí còn tuyên bố trên NewsNation rằng "về mặt lý thuyết" Hoa Kỳ đang nhận được nhiều hơn từ Ukraine so với số tiền nước này đóng góp.
Ai là người sở hữu nguyên liệu thô?
Ukraine sở hữu khoảng 5% tài nguyên khoáng sản của thế giới. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Ukraine có tiềm năng là nhà cung cấp Lithium, đất hiếm, Berili, Mangan, Gali, Zirconi, than chì, Apatit, Fluorit và Niken, cùng nhiều nguyên tố khác. Tuy nhiên, nhiều mỏ nguyên liệu thô vẫn chưa được khai thác và khó khai thác, thường nằm ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng dưới sự kiểm soát của Nga.
Theo các nguồn tin từ Ukraine, thỏa thuận này trao cho Hoa Kỳ quyền tiếp cận ưu đãi đối với các thỏa thuận nguyên liệu thô mới của Ukraine, nhưng không tự động chuyển cho Washington một phần tài nguyên thiên nhiên hoặc cơ sở hạ tầng khí đốt của Ukraine. Người ta cho biết Ukraine vẫn giữ toàn bộ quyền sở hữu đối với các mỏ nguyên liệu thô của mình.
Shmyhal nhấn mạnh rằng theo thỏa thuận, Ukraine sẽ giữ quyền kiểm soát toàn bộ nguồn lực của mình, trong khi quỹ sẽ đầu tư vào sự phát triển của Ukraine trong thời hạn mười năm. Nhà nước Ukraine sẽ quyết định khai thác ở đâu và loại khoáng sản nào.
Thỏa thuận này có ý nghĩa gì đối với cuộc chiến với Nga?
Thỏa thuận này được ký kết vào giai đoạn quan trọng trong các cuộc đàm phán về thỏa thuận hòa bình: Trump đang thúc đẩy việc chấm dứt nhanh chóng cuộc chiến ở Ukraine và gần đây đã bày tỏ sự thất vọng vì không đạt được tiến triển. Ông thậm chí còn đề cập đến vấn đề này với Selenskyj tại lễ tang của Giáo hoàng Franziskus, như ông đã thừa nhận với NewsNation. Hình ảnh hai người gặp nhau trên hai chiếc ghế ở Vatikan đã lan truyền khắp thế giới.
Việc đàm phán về kinh tế hậu chiến trong bối cảnh nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm đảm bảo hòa bình trong cuộc chiến tranh Ukraine. Hoa Kỳ quyết tâm "ủng hộ việc chấm dứt cuộc chiến tàn khốc và vô nghĩa này". Ông nói về "tín hiệu gửi tới Nga rằng chính quyền Trump cam kết thực hiện tiến trình hòa bình lâu dài tập trung vào một nước Ukraine tự do, có chủ quyền và thịnh vượng". Ông nói thêm: "Không một quốc gia hay cá nhân nào tài trợ hoặc cung cấp cho cỗ máy chiến tranh của Nga sẽ được hưởng lợi từ việc tái thiết Ukraine."
Trong khi đó, Nga vẫn tiếp tục tấn công Ukraine vào ban đêm. Theo báo cáo chính thức, ít nhất hai người đã thiệt mạng và ít nhất 15 người bị thương trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở Odessa.
Như vậy là Trump đã thật sự quay xe trở lại với Ukraine, sau một thời gian đụng độ nẩy lửa với tổng thống Selenskyj. Sau khi ký thoả thuận này, tình hình Ukraine có vẻ sáng sủa hơn, hòa bình có thể đạt được trong công bằng cho Ukaine. Các nước Âu châu có thời gian thiết lập thế phòng thủ vững chắc cho các thành viên EU. NATO còn có thể tồn tại một thời gian nửa ở Âu châu để bảo vệ tài sản cho Hoa Kỳ ở Ukraine.
Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 2 Mai 2025