ĐỨC CÓ THỂ HỌC GÌ TỪ NHẬT TRONG VIỆC ỨNG PHÓ VỚI TRUNG QUỐC
Cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Trung Quốc và Nhật Bản đang leo thang, nhưng Tokyo đã chuẩn bị sẵn sàng. Cựu ngoại trưởng Yamagami giải thích chiến lược này và có một thông điệp gửi đến Đức.
Trung Quốc đã gây áp lực kinh tế và ngoại giao lớn lên Nhật Bản kể từ khi Thủ tướng Sanae Takaichi mô tả cuộc tấn công vào Đài Loan là mối đe dọa hiện hữu đối với đất nước bà - nhưng Nhật Bản đã có kinh nghiệm trong các cuộc xung đột với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Từ năm 2010, Trung Quốc là quốc gia đầu tiên áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm, một nguyên tố thiết yếu cho các sản phẩm công nghệ cao như pin. Tokyo đã phản ứng bằng một chiến lược kết hợp giữa răn đe an ninh với hợp tác kinh tế, giảm thiểu rủi ro và sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Do đó, trên toàn cầu, quốc gia này đang đóng vai trò tiên phong, và kinh nghiệm cũng như chiến lược của Nhật Bản cũng đang được phân tích chặt chẽ tại Berlin. Bộ trưởng Ngoại giao Johann Wadephul (CDU) gần đây đã tuyên bố: "Nhật Bản đã dấn thân vào con đường an ninh kinh tế này trước chúng tôi một thập kỷ."
Shingo Yamagami giải thích với tờ Handelsblatt về con đường này có thể như thế nào đối với Đức. Cựu đại sứ Nhật Bản tại Úc được coi là một chuyên gia về chính trị quyền lực của Trung Quốc và phát biểu: "Tôi muốn nhấn mạnh rằng Trung Quốc không còn là Trung Quốc mà chúng ta từng biết nữa." Quốc gia này không còn kìm nén tham vọng cường quốc của mình và chỉ chấp nhận sức mạnh.
Mỹ là đối thủ chính và là đối tác đàm phán; "các quốc gia khác như Đức và Nhật Bản không có nhiều ảnh hưởng", Yamagami nói. Ông khuyên nên xây dựng các liên minh vững chắc—và, như một biện pháp cuối cùng, hãy thực hiện các biện pháp quyết liệt.
Takaichi đã khơi mào cuộc xung đột mới nhất bằng cách phá vỡ một điều cấm kỵ. Cho đến nay, chỉ những chính trị gia không có lập trường chính thức mới công khai nêu rõ học thuyết an ninh của Nhật Bản về vấn đề Đài Loan. Tuyên bố của bà rằng một cuộc tấn công vào Đài Loan sẽ gây ra mối đe dọa hiện hữu đối với Nhật Bản có thể được hiểu là một tín hiệu: Trong tình huống nghiêm trọng, Tokyo có thể cung cấp hỗ trợ quân sự.
Một cuộc tấn công vào Đài Loan có thể cũng sẽ ảnh hưởng đến lãnh thổ Nhật Bản hoặc các căn cứ của Mỹ trên đảo. Hơn nữa, Tokyo lo ngại rằng sau khi chiếm được hòn đảo, Trung Quốc có thể phá vỡ các tuyến đường biển quan trọng với Đông Nam Á, các quốc gia vùng Vịnh giàu dầu mỏ và châu Âu.
» Đọc thêm: Thủ tướng phá vỡ điều cấm kỵ về vấn đề Đài Loan – Trung Quốc phản ứng mạnh mẽ
Phản ứng từ Bắc Kinh rất nhanh chóng. Chính phủ đã cảnh báo không nên đến Nhật Bản và ngừng nhập khẩu hải sản. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đích thân phàn nàn với Tổng thống Mỹ Donald Trump về Takaichi.
Tổng Lãnh sự Trung Quốc tại Osaka, Xue Jian, thậm chí còn đi xa hơn: Trên Sân ga X, ông đe dọa rằng "cái đầu bẩn thỉu" của bất kỳ ai can thiệp vào vấn đề Đài Loan sẽ bị "chặt đứt".
Yamagami không ngạc nhiên trước những phản ứng mạnh mẽ này. Giới lãnh đạo Trung Quốc nhìn nhận thế giới theo cách phân cấp nghiêm ngặt. "Khái niệm đối tác bình đẳng, như được áp dụng trong G7 giữa Đức, Nhật Bản hoặc Pháp, là điều xa lạ với Bắc Kinh", ông nói. Ngay khi Trung Quốc cảm thấy vượt trội về kinh tế, họ mong đợi sự khuất phục.
Điều này cũng thể hiện rõ ràng về mặt biểu tượng: Khi Nhật Bản gần đây cử một nhà ngoại giao đến xử lý cuộc khủng hoảng, chủ nhà Trung Quốc đã chào đón ông ta một cách phô trương với hai tay đút túi quần, từ chối bắt tay.
Cưỡng ép kinh tế như một vũ khí
Tuy nhiên, đối với Trung Quốc, sự phụ thuộc kinh tế là đòn bẩy quan trọng trong các cuộc xung đột. "Bắc Kinh đang quen với việc sử dụng các biện pháp thương mại như một công cụ cưỡng chế", Yamagami nói. Ví dụ, Úc đã bị trừng phạt xuất khẩu vào năm 2020 vì nước này yêu cầu một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của virus corona.
Châu Âu gần đây cũng cảm nhận được tác động của chiến lược này khi Trung Quốc lần đầu tiên ngừng xuất khẩu các nguyên tố đất hiếm và sau đó, trong tranh chấp về nhà sản xuất chip Nexperia, đã ngừng xuất khẩu chất bán dẫn. Ngành công nghiệp ô tô châu Âu đã cảnh báo về việc ngừng sản xuất, và chính phủ Hà Lan, vốn đã trục xuất chủ sở hữu người Trung Quốc của Nexperia, đã nhanh chóng đầu hàng.
Yamagi khuyến nghị một chiến lược hai mũi nhọn: làm cho chuỗi cung ứng trở nên linh hoạt hơn và tận dụng đòn bẩy của chính mình. Ngay cả Trung Quốc vẫn dễ bị tổn thương bất chấp những nỗ lực để độc lập với việc nhập khẩu công nghệ.
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tiếp tục phụ thuộc vào linh kiện, thiết bị và đầu tư từ nước ngoài. Sự yếu kém kinh tế hiện tại khiến Trung Quốc đặc biệt dễ bị tổn thương. Ví dụ, nếu các công ty Nhật Bản đe dọa rút lui một cách đáng tin cậy, "các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản sẽ phải rùng mình." Chính phủ đang lo lắng về việc làm.
Về phần mình, Đức từ lâu đã chìm đắm trong ảo tưởng rằng họ có thể mang lại "sự thay đổi thông qua thương mại". Yamagami khuyến nghị nên trả đũa tương tự và chỉ ra khoảng hai chục doanh nhân Nhật Bản đang bị giam giữ tại Trung Quốc, cùng với nhiều lý do khác, với cáo buộc gián điệp.
Nếu điều này cũng xảy ra với các nhà quản lý Đức, Yamagami khuyên: "Có lẽ các vị sẽ phải giam giữ các doanh nhân Trung Quốc tại Đức." Đó là phản ứng duy nhất mà các chế độ độc tài hiểu được.
Làm rõ vấn đề Đài Loan
Các liên minh vững mạnh cũng rất quan trọng. "Một mình, bạn là nạn nhân; trong một nhóm, bạn là một thế lực", Yamagami nói. Nếu Đức hoặc Nhật Bản hành động riêng lẻ, Trung Quốc sẽ cảm thấy mình vượt trội. Điều này sẽ thay đổi khi họ hành động phối hợp với các nước khác.
Hơn nữa, phương Tây nên có lập trường thống nhất về Đài Loan – và chủ động thông báo cho Bắc Kinh rằng trong trường hợp bị xâm lược, chính sách "Một Trung Quốc" sẽ chấm dứt ngay lập tức và Đài Loan sẽ được công nhận về mặt ngoại giao. Học thuyết ngoại giao của Trung Quốc nêu rõ hòn đảo này thuộc về Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Tình hình cũng vẫn căng thẳng đối với Nhật Bản. Yamagami dự đoán một "mùa đông lạnh giá" trong quan hệ ngoại giao. Mặc dù chính phủ Trung Quốc chưa quấy rối các công ty Nhật Bản đang hoạt động tại Trung Quốc, nhưng tình hình vẫn căng thẳng. Tuy nhiên, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa sẽ cố gắng "đè bẹp" chính quyền Takaichi, vì chính quyền này bị coi là mạnh mẽ và nguy hiểm.
Vũ Thái An, người lính VNCH, 5 Dezember 2025
