ĐIỀU GÌ SẼ XẢY RA SAU KHI ICC BAN LỆNH BẮT GIỮ NETANYAHU ??

Den Haag. Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đang điều tra các tội ác bị cáo buộc ở Dải Gaza. Lệnh bắt giữ hiện đã được ban hành đối với những người bị nghi ngờ phải chịu trách nhiệm, bao gồm cả Thủ tướng Israel Netanyahu. Nhưng điều đó liệu có chính xác hay không  và nó mang ý nghĩa gì?

Tòa án Hình sự Quốc tế ở Den Haag đã ban hành lệnh bắt giữ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vì cáo buộc tội ác chiến tranh ở Dải Gaza. Các thẩm phán đã đáp ứng yêu cầu của công tố viên trưởng Karim Khan. Lệnh bắt giữ quốc tế cũng được ban hành đối với cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel Joav Galant và thủ lĩnh tổ chức khủng bố Hamas, Mohammad Diab Ibrahim Al-Masri. Các câu hỏi và câu trả lời về tầm quan trọng chung quanh quyết định này:

Tòa án Hình sự Quốc tế là gì?

Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), có trụ sở tại The Hague (Den Haag) ở Hòa Lan , là nơi truy tố các nghi phạm về tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người, diệt chủng và chiến tranh xâm lược. Điều này bao gồm những người có trách nhiệm về mặt chính trị và quân sự. Người đứng đầu nhà nước và chính phủ cũng không thể yêu cầu quyền miễn trừ. ICC không phải là tòa án của Liên Hợp Quốc mà dựa trên một hiệp ước cơ bản, Quy chế Rome.

Tòa án có thể điều tra ở đâu không?

Về nguyên tắc, Tòa án Hình sự Thế giới chỉ có thể truy tố những tội ác được thực hiện trên lãnh thổ của các quốc gia thành viên, tức là những tội phạm đã phê chuẩn hiệp ước cơ bản. Ví dụ: 124 quốc gia thành viên bao gồm tất cả các nước EU.

Israel có phải là một bên tham gia tòa án không?

Câu trả lời là KHÔNG. Israel từ chối cho phép công dân của mình được đưa ra trước tòa án quốc tế. Vì lý do tương tự, Hoa Kỳ chưa bao giờ phê chuẩn hiệp ước cơ bản. Nga và Trung Quốc cũng không phải là quốc gia ký kết hợp đồng.

Công tố viên trưởng có thể điều tra tội ác trong cuộc chiến Gaza?

Vâng,  thành viên này có thể thực hiện được việc làm này. Lãnh thổ Palestine được liệt kê là một  nhà nước có trong danh sách thành viên. Họ tuyên bố rằng tòa án cũng có thẩm quyền truy tố những tội phạm có thể xảy ra ở các vùng lãnh thổ. Cách đây vài năm, các thẩm phán đã xác định rằng  công tố viên trưởng  được phép điều tra và đưa các nghi phạm về những tội ác có thể xảy ra trên lãnh thổ Palestine ra trước tòa án.

Lệnh bắt giữ có ý nghĩa gì đối với danh tiếng của Israel?

Lệnh bắt giữ này là một đòn nặng nề đối với Israel. Áp lực quốc tế sẽ tiếp tục gia tăng để truy tố những tội phạm chiến tranh có thể xảy ra trong hàng ngũ của chúng ta.

Hậu quả của lệnh bắt giữ là gì?

Bản thân tòa án không có quyền lực của cảnh sát để thực hiện lệnh bắt giữ. Nhưng bây giờ tất cả 124 quốc gia thành viên đều có nghĩa vụ thực hiện chúng. Điều này có nghĩa là ngay khi kẻ bị truy nã có mặt trên lãnh thổ của họ, họ phải bị bắt và đưa ra tòa. Lệnh bắt giữ hạn chế đáng kể khả năng đi lại của những người bị truy nã.

Việc bắt giữ Netanyahu thực tế đến mức nào?

Đồng minh của Israel đang đứng trước tình thế tiến thoái lưỡng nan về việc: bắt giữ ông Netanyahu hay không? Ví dụ, Đức là một trong những quốc gia ủng hộ chính của tòa án nhưng đồng thời cũng là đồng minh thân cận của Mỹ và Israel. Chính phủ liên bang cho đến nay đã tuyên bố rằng họ sẽ tuân thủ luật pháp. Nhưng trong mấy ngày qua, nhiều nghị sĩ dân biểu đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẻ lẹnh bắt giữ Netanyahu, và chính quyền liên bang cũng đang còn nghiên cứu lại lệnh này của ICC, trước quyền tự vệ chính đáng của Irael.

Tòa án có bao nhiêu hỗ trợ?

Cho đến nay, sự hỗ trợ quốc tế rất lớn, đặc biệt là từ phương Tây. Cho đến nay chưa có phiên tòa xét xử tội phạm nào ở các nước phương Tây mà chủ yếu ở Châu Phi. Đây là lý do tại sao tòa án bị cáo buộc thiên vị bởi lục địa này. Trường hợp cuộc chiến ở Gaza giờ đây có thể trở thành một trường hợp thử nghiệm về độ tin cậy. Các quốc gia phương Tây có đặt lợi ích chính trị của mình phụ thuộc vào luật pháp quốc tế không?

Các quốc gia phương Tây khác, chẳng hạn như Hungary, nghi ngờ liệu họ có bắt giữ Netanyahu và Galant hay không ? Chính quyền Biden cũng cho lấy làm tiếc cho việc làm này của ICC. Riêng ông Trump cũng đang lên kế hoạch để chống lại những thành viên ICC đã ban hành lệnh bắt giữ này.

Có thêm lệnh bắt giữ những người đứng đầu nhà nước và chính phủ không?

Đúng. Tổng thống Sudan lúc bấy giờ, Omar al Bashir, đã bị truy nã từ năm 2009 vì tình nghi diệt chủng ở vùng Darfur. Năm 2023, tòa án ban hành lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Wladimir Putin vì có thể phạm tội ác chiến tranh ở Ukraine.

Tiếp theo là gì?

Công tố viên trưởng sẽ tiếp tục điều tra, thu thập chứng cứ và phỏng vấn các nhân chứng. Không thể buộc tội cho đến khi nghi phạm đã bị bắt. Trong phiên tòa sơ thẩm, các thẩm phán sau đó phải nghiên cứu xem liệu bằng chứng có đủ để hỗ trợ cho cáo buộc hay không. Chỉ khi đó thủ tục tố tụng chính mới có thể được mở.

Israel có thể ngăn chặn phiên tòa?

Đúng. Nếu Israel chứng minh được rằng họ sẽ truy tố những tội ác chiến tranh bị nghi ngờ và người đứng đầu chính phủ không được miễn trừ, thì các thẩm phán ở Den Haag có thể tạm dừng toàn bộ quá trình tố tụng.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 23 November 2024