GẠO NÀNG THƠM CHỢ ĐÀO

Người miền nam thường hay nghe câu thành ngữ “Gạo Cần Đước, nước Đồng Nai…”, được lưu truyền trong dân gian từ hàng trăm năm qua, nói lên mối tương quan của hạt gạo Cần Đước cùng nguồn nước trong lành của dòng sông Đồng Nai trong đời sống cư dân vùng đất Nam Kỳ Lục Tỉnh xưa. 

Cần Đước là địa danh một huyện thuộc tỉnh Long An, nơi đây nổi tiếng với loại gạo đặc sản “Nàng Thơm Chợ Đào” từng được xếp vào danh mục những đặc sản của đất phương Nam, một loại gạo thơm ngon, dùng để “tiến vua” dưới thời vua Minh Mạng. Chợ Đào là một chợ nhỏ nằm bên con kênh đào ăn thông với kênh xóm Bồ chảy qua xã Long Mỹ, huyện Cần Đước, tỉnh Long An. Ở Long An, riêng loại lúa có tên “Nàng” kể cũng đến hàng chục: Nàng Tri, Nàng Rừng, Nàng Chò, Nàng Quất, Nàng Co, Nàng Minh, Nàng Hương, Nàng Rẫy, Nàng Sóc... Nhưng không có “Nàng” nào vượt nổi “Nàng Thơm” về mặt chất lượng.

Giống lúa này đem trồng nơi khác thì hương vị, độ dẻo và ngon của nó sẽ giảm đi một phần đáng kể. Những người có kinh nghiệm phân biệt được Nàng Thơm chợ Đào với các loại gạo Nàng Thơm trồng ở nơi khác: Hạt gạo Nàng Thơm chợ Đào có một khối trắng đục, hơi có ánh hồng nằm ở giữa, mà người địa phương gọi là “hột lựu”, và chỉ có gạo vùng này mới có “hột lựu” ấy.

Gạo Nàng Thơm quý và hiếm, bởi lẽ sản xuất ra nó đòi hỏi công phu nhiều. Nó mang đặc tính sinh lý khá ngặt nghèo: kén đất, đúng thời vụ và nhất là kỹ thuật chăm sóc. Năng xuất Nàng Thơm thường thấp so với các giống lúa khác, chỉ khoảng trên 3 tấn/ha.

Gạo nàng thơm nấu ăn thơm cả nhà, có mùi thơm thiên nhiên.

Quê hương của gạo Nàng Thơm Chợ Đào là xã Mỹ Lệ, một xã trung tâm của huyện Cần Đước với diện tích 1.250ha, giáp huyện Cần Giuộc về phía Đông Bắc và giáp các xã Tân Tạo về phía Tây Bắc, Tân Lân về phía Đông Nam, Phước Tuy về phía Tây Nam. Mỹ Lệ là một vùng nước lợ, lại nằm giữa hai dòng sông Vàm Cỏ Đông và Rạch Cát được phù sa bồi đắp, đã chắt chiu nuôi dưỡng đất và sản sinh ra giống lúa Nàng Thơm Chợ Đào nổi tiếng. Loại lúa mùa này có chu kỳ sinh trưởng 170 - 185 ngày nên chỉ làm một vụ mỗi năm, gieo trồng được ở một số ấp của xã Mỹ Lệ và không thích nghi với những vùng thổ nhưỡng khác. Cây lúa cao từ 1,8 – 2m, bông lúa nặng chĩu hạt, khi chín ngã rạp theo hướng gió chướng từ biển Đông thổi về. Các nông dân thường gieo hạt Nàng Thơm Chợ Đào từ thượng tuần tháng Bảy âm lịch và thu hoạch vào khoảng hạ tuần tháng Chạp âm lịch.   

Toàn xã Mỹ Lệ hiện có 936ha ruộng lúa cho sản lượng 8.100 tấn / năm, trong đó đất gieo trồng lúa Nàng Thơm Chợ Đào là 580ha, tập trung ở các ấp Rạch Đào, Vạn Phước, Cầu Chùa, một phần các ấp Vạn Mỹ và Cầu Làng. Tuy có đến 580ha đất trồng lúa Nàng Thơm Chợ Đào nhưng hiện nay chỉ có khoảng 30 – 40ha trồng đúng giống lúa Nàng Thơm Chợ Đào nguyên chủng với năng suất khoảng 3,5 tấn / ha, số diện tích còn lại được người dân trồng bằng giống lúa dòng 1 và dòng 5 do Viện Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam lai tạo từ giống lúa Nàng Thơm Chợ Đào nguyên chủng cho năng suất cao hơn nhưng không thể sánh bằng về chất lượng. nguồn. http://www.aseantraveller.net/tin-tuc/552_thuong-qua-nang-thom-cho-dao.html

TRUYỀN THUYẾT VỀ NÀNG THƠM

Rằng thuở trước, khu vực rạch Đào có cô tiểu thư tên Thơm, con phú hộ, đem lòng yêu anh nông dân nghèo nhưng bị gia đình cản vì không môn đăng hộ đối. Anh chàng buồn bã, bỏ xứ đi lập nghiệp nơi khác. Nàng tiểu thư buồn mà chết.

Nhiều năm sau, chàng trai về, ra thăm mộ nàng giữa ruộng thì phát hiện xung quanh có nhiều cây lúa cao khác biệt so với lúa quanh đó. Gạo được nấu ra cơm thơm lừng. Chàng trai trồng giống dòng lúa đó và gọi bằng chính tên người yêu: Nàng Thơm. 

ĐẶC ĐIỂM CỦA GẠO CHỢ ĐÀO

Về hình dáng, hạt gạo Nàng Thơm Chợ Đào có dạng thon dài, khi bẻ đôi hạt gạo thì bên trong có màu hồng hạt lựu. Khi gạo mới gặt, sau khi chà xong như có một lớp dầu, chỉ cần đưa tay vào bao gạo, lúc đưa lên, một lớp gạo đã bám đầy tay. 

Gạo Nàng Thơm Chợ Đào có hạt dài chừng 6mm, hình dấu ngã, khi đem xát thành gạo thì hạt gạo có một lớp dầu với màu hơi ngà ngà, nếu bốc tay vào gạo, khi giở tay lên thấy nhiều hạt gạo còn bám dính trên tay. Gạo có mùi thơm thoang thoảng, khi chà trắng thấy giữa hạt gạo có ẩn đục nhẹ được người địa phương gọi là hạt lựu. Nếu cho vào túi nylon để dành, sau 4 – 5 tháng gạo vẫn còn thơm, nhưng nếu để đến 10 tháng thì mùi thơm nhạt hẳn, hạt gạo cứng, độ dẻo và độ xốp không còn mấy. Gạo Nàng Thơm Chợ Đào khi nấu cơm, nước vừa sôi thì mùi hương theo làn hơi nước tỏa lan ngào ngạt, cơm chín tới sẽ có độ bóng mượt như thể có ai trộn dầu vào, vị thơm, dẽo hạt và ăn ngon.

Giống Nàng Thơm Chợ Đào khi xưa có thời gian sinh trưởng rất dài, dao động trong khoảng 155 - 180 ngày. 

Do đó, nó thường trổ vào mùa "ngày ngắn đêm dài", tức khoảng tháng 10, 11 âm lịch. Chiều cao cây lúa cũng "ngất ngưởng" so với các giống khác, từ 1,5m đến 1,8m. 

Hạt lúa thon dài, eo cong và có đuôi nhọn hơi quớt lên rất dễ nhận biết. Ngay cả hạt gạo cũng không lẫn với các dòng khác khi mang một nhân màu trắng đục lớn, gọi là hạt lựu hay lựu lòng, nằm ngay chính giữa thân hạt.

Sau khi thu hoạch xong, giã giống như lúa thường, nhưng không giã gạo quá trắng. Khi nấu, đổ gạo và nước vào nồi đất, úp một lá sen vào nồi trước khi đậy vung, đun bằng củi hoặc rơm, nếu dùng chất khác để đun sẽ làm giảm hương vị lúa trời. Sau khi chín, lúa trời sẽ cho ta một món cơm tuyệt vời với mùi hương thơm lừng không loại gạo nào có thể sánh được, kể cả gạo Nàng Thơm chợ Ðào nổi tiếng. Gạo lúa trời có hương vị ngọt, béo độc đáo, khó diễn tả hết, chỉ có thưởng thức mới cảm nhận đủ. Gạo lúa trời ngoài dùng để làm cơm trắng, còn được chế biến làm bột tinh lọc đổ bánh xèo rất là tuyệt. Hiện nay bánh xèo Ðồng Tháp làm bằng bột gạo lúa trời bọc nhân thập cẩm được xem là món ăn nhiều người ưa thích nhất ở Ðồng Tháp và cũng là của khách du lịch thích thưởng thức ẩm thực đặc thù của miền quê hương sông nước.

Tiếng tăm của gạo Nàng Thơm Chợ Đào đã theo chân những người lính viễn chinh Pháp đến tận mẫu quốc, về sau này những người Việt lưu vong còn đưa tên tuổi Nàng Thơm Chợ Đào đi xa hơn, đến nhiều nơi trên thế giới. Người ta có thể ghi nhận tại hầu hết các chợ Việt Nam ở California (USA) đều có quảng cáo giới thiệu loại gạo đặc sản này. Có người còn cho biết ở Hong Kong, một tiệm cơm của người Hoa Chợ Lớn đã thu hút được nhiều thực khách nhờ treo biển “Cơm gạo Nàng Thơm Chợ Đào”. 

Biên khảo từ Hậu Duệ VNCH Võ Thị Linh 19-2-2022