NẾU PAPS QUÁ CỐ FRANZISKUS ĐÃ TỪNG GÂY KHÓ CHỊU - THÌ NGƯỜI KẾ NHIỆM LEO XIV  CHO THẤY MỌI VIỆC SẼ TỐT HƠN

Đức Giáo hoàng Franziskus quá cố đã gây chấn động về vấn đề kinh tế khi lên án nền kinh tế thị trường. Paps Leo XIV đã bày tỏ sự đoàn kết với người tiền nhiệm của mình. Nhưng có dấu hiệu cho thấy ông có quan điểm khác.

Theo nhận định của Clemens Fuest Với việc bầu Hồng y Robert Prevost làm Giáo hoàng Leo XIV, Giáo hội Công giáo không chỉ lần đầu tiên đưa một người Mỹ lên Ngai tòa Phêrô. Giáo hội cũng đã bầu ra một giáo hoàng có quan điểm tự nhiên về những thách thức kinh tế và xã hội của thời đại chúng ta theo góc nhìn thần học, nhưng cũng là một nhà toán học và triết học, có tư duy phân tích rất sâu sắc. Ông sẽ định vị mình thế nào về các vấn đề kinh tế?

Trong bài phát biểu đầu tiên sau khi được bầu làm Giáo hoàng, Leo XIV  đã nhấn mạnh sự đoàn kết của mình với người tiền nhiệm Franziskus và thể hiện sự tiếp nối. Không còn nghi ngờ gì nữa, Franziskus là một tấm gương mẫu mực về sự chu đáo, quan tâm đến người nghèo và người yếu thế trong xã hội và lối sống cá nhân hết sức khiêm tốn của mình.

Tuy nhiên, những phân tích của ông về các vấn đề kinh tế và xã hội chỉ thuyết phục được một phần. Ví dụ, thông điệp “Fratelli Tutti” của Đức Franziskus gây khó chịu vì có nhiều đoạn lên án thị trường một chiều và thiếu hiểu biết về mối quan hệ kinh tế. Tài liệu này tố cáo rằng sự bất công và hủy hoại môi trường trên thế giới được thúc đẩy bởi một “nền kinh tế dựa trên lợi nhuận”. Việc coi thường việc theo đuổi lợi nhuận này cho thấy sự thiếu hiểu biết về các mối quan hệ kinh tế.

Điều không được đề cập đến là cho đến nay, mọi hệ thống kinh tế không lấy lợi ích cá nhân làm động lực thúc đẩy hoạt động kinh tế, đặc biệt là các hệ thống xã hội chủ nghĩa, chỉ gây ra đói nghèo, áp bức và thậm chí tàn phá môi trường còn lớn hơn các hệ thống thị trường. Chỉ có thể khắc phục đói nghèo và hủy hoại môi trường thông qua sự kết hợp khéo léo giữa nền kinh tế thị trường và khuôn khổ pháp lý, chứ không phải bằng cách vận động chống lại nền kinh tế thị trường.

Nhưng Robert Prevost không chỉ thể hiện sự kế thừa với người tiền nhiệm của mình. Quan trọng hơn, ông đã chọn cái tên Leo XIV. Do đó, ngài đặt mình vào truyền thống của Đức Lêô XIII, người đã đặt nền móng cho giáo lý xã hội Công giáo bằng thông điệp xã hội “Rerum Novarum” vào năm 1891.

Giáo lý xã hội Công giáo có những quan điểm rất khác nhau về trật tự kinh tế. Nó kêu gọi sự đoàn kết giữa người giàu và người nghèo và lên án những hành vi lạm dụng như bóc lột người lao động bởi các tập đoàn hùng mạnh hoặc lao động trẻ em. Tuy nhiên, đồng thời, nó nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân của các cá nhân và gia đình đối với phúc lợi kinh tế của họ và kiên quyết phản đối các cuộc tấn công vào sự giàu có tư nhân như những cuộc tấn công của những người theo chủ nghĩa xã hội.

Nó cũng phản đối việc đánh thuế quá mức. Thông điệp nêu rõ: "Những lợi ích của tài sản tư nhân "sẽ mất đi khi nhà nước áp đặt mức thuế cao đối với công dân đến mức tài sản tư nhân bị tiêu thụ hết".

Người ta không rõ Robert Prevost sẽ có lập trường thế nào về các vấn đề kinh tế với tư cách là Giáo hoàng Leo XIV, nhưng những tuyên bố trước đây của ông đã cung cấp một số manh mối. Ông đã nhiều lần chỉ trích những diễn biến không mong muốn trong hệ thống kinh tế thị trường, chẳng hạn như tình trạng bóc lột phát sinh từ sức mạnh thị trường quá mức của một số công ty. Tuy nhiên, đồng thời ông cũng chỉ ra rằng thị trường giải phóng sức mạnh sản xuất to lớn.

Về chính sách khí hậu, ông đã ủng hộ việc áp dụng giá CO₂ toàn cầu. Đây là công cụ kết hợp lực lượng thị trường và sự can thiệp của chính phủ một cách có mục tiêu để đạt được mục tiêu bảo vệ khí hậu theo cách tốt nhất có thể. Có nhiều điều cho thấy Robert Prevost cũng sẽ đại diện cho quan điểm khác biệt này về những thách thức về kinh tế, xã hội và sinh thái với tư cách là Giáo hoàng Leo XIV. Điều này sẽ giúp bảo đảm tiếng nói của ngài không chỉ được lắng nghe trong Giáo hội mà còn trong cuộc tranh luận toàn cầu về trật tự kinh tế và xã hội.

Clemens Fuest là Chủ tịch Viện ifo từ năm 2016. Ông cũng giảng dạy kinh tế tại Đại học Ludwig Maximilian ở Munich và là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế tại đó.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 13 Mai 2025