Trương Nhân Tuấn: Điều gì đặc biệt trong vụ sĩ quan quân đội Mỹ kiện TBT Tô Lâm và Nhà nước CHXHCNVN trước Tòa án Mỹ? - Trương Nhân Tuấn:
Hồ sơ vụ kiện (dân sự) mang số 1:25-cv-03226, được nguyên đơn “người tự nhận là sĩ quan pháp lý của quân đội Hoa kỳ” nộp tại Tòa án Quận Columbia (United States District Court District of Columbia) hồi cuối tháng 9, kiện đích danh TBT Tô Lâm, Nhà nước CHXHCNVN cùng với nhiều viên chức Việt Nam, theo danh sách đính kèm trong hình.
Nguyên đơn trong vụ án được ghi là “JOHN DOE” – một tên giả được Tòa chấp nhận cho xử dụng nhằm bảo vệ danh tính của cá nhân (vì các lý do như an ninh).
Lý do kiện: Nguyên đơn cáo buộc rằng ông ta đã bị bắt cóc và bị tra tấn ở Việt Nam trong quá trình nhân vật này làm việc tại đây.
Các thông tin công khai cho thấy, nguyên đơn cáo buộc các bị đơn có hành vi bắt cóc, tra tấn và gây thương tích cá nhân. Nguyên đơn đòi các đối tượng bồi thường 1 tỉ đô la.
Điều đặc biệt trong vụ kiện này là sự có mặt của Nhà nước Cộng Hòa hồi giáo Iran, một quốc gia bị Mỹ liệt vào danh sách “tài trợ khủng bố” từ năm 1984.
Nội dung đơn kiện cáo buộc Chính phủ Việt Nam và Iran cùng một số quan chức (bao gồm cả các lãnh đạo Iran và Bộ Tình báo Iran) đã thực hiện các việc “bắt cóc” và “tra tấn” viên sĩ quan quân đội Mỹ trong thời gian giam giữ.
Iran đã từng bị Mỹ xếp và hạng mục quốc gia bất hảo thuộc “trục ác”. Sự có mặt của nhà nước Iran trong đơn kiện, cũng như sự tố cáo của nguyên đơn về sự liên kết hoạt động giữa hai quốc gia. Nghi vấn cần đặt ra là giữa nhà nước CHXHCNVN và nhà nước Iran, ngoài vụ hợp tác bắt cóc và tra tấn “sĩ quan quân đội Mỹ”, còn có những hợp tác gì khác nữa hay không?
Trên thực tế thì vụ kiện này sẽ không đưa tới đâu. Luật quốc tế quy định tính “tối cao và bất khả xâm phạm” về “chủ quyền quốc gia”. Luật Mỹ có vụ “miễn trừ chủ quyền”, theo đó các Tòa án của Mỹ không có thẩm quyền xét xử đối tượng là “nhà nước – state”. Tức là vụ kiện sẽ bị “kẹt” từ đầu do thiếu thẩm quyền tài phán (lack of jurisdiction).
Tương tự các quan chức Việt Nam cũng được hưởng quyền miễn trừ cá nhân (phát sinh từ Miễn trừ Chủ quyền) khi họ hành động trong phạm vi trách nhiệm chính thức của mình.
Ngoại trừ ông Tô Lâm, với danh nghĩa “tổng bí thư”, một chức vụ thuần túy về “đảng”. Quyền lực của Tô Lâm có thể lớn, nhưng đó là quyền “nặc danh”.
Hiến pháp và luật Việt Nam không có điều nào xác định về tư cách pháp nhân cũng như về quyền hạn và trách nhiệm của của tổng bí thư trong bộ máy nhà nước (state).
Điều 2 Hiến pháp Việt Nam quy định, “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân”. Chức danh tổng bí thư của Tô Lâm chưa bao giờ được sự ủy nhiệm của nhân dân (thông qua quốc hội), để chức vụ này có tính chính danh trong việc sử dụng quyền lực, như các chức danh khác trong hệ thống nhà nước.
Tức là vai trò Tổng bí thư đảng CSVN của ông Tô Lâm có thể sẽ không giúp ông có quyền “miễn trừ cá nhân” như các quan chức khác.
Tuy nhiên việc “triệu tập” các bị cáo từ Việt Nam ra trước một tòa án Mỹ là chuyện “lấy ná bắn mặt trời”. Tòa án Mỹ không có thẩm quyền pháp lý để buộc một công dân nước ngoài, đặc biệt là một quan chức cấp cao của chính phủ, phải xuất hiện nếu họ đang ở nước ngoài (Việt Nam). Trát đòi (subpoena) của tòa án Mỹ không có giá trị thi hành pháp lý ở Việt Nam.
Vụ kiện nhà nước Trung Quốc về vụ Covid-19 bên Mỹ: Nhiều tiểu bang, tập thể cá nhân và doanh nghiệp Mỹ đã kiện Chính phủ Trung Quốc, đòi bồi thường hàng nghìn tỷ USD vì cáo buộc Trung Quốc không kiểm soát được dịch bệnh COVID-19 và gây tổn thất kinh tế toàn cầu. Vụ kiện thất bại từ đầu.
Nhưng sự có mặt của “quốc gia côn đồ” tên là Cộng hòa Hồi giáo Iran như là một bị đơn trong vụ kiện. Đồng thời nhân viên tình báo Iran bị tố cáo là có phối hợp với bên Việt Nam để “bắt cóc và tra tấn”, hệ quả gây “thương tích”, cho nhân viên pháp lý của quân đội Mỹ. Điều này khiến cho vụ kiện có thể bị xếp vào các trường hợp “ngoại lệ” mà các quyền “miễn trừ chủ quyền” của Việt Nam có thể bị mất đi.
Theo thông lệ bên Mỹ, các ngoại lệ gồm có các hành vi “tra tấn và Khủng bố (Terrorism Exception).
Tức là “nhà nước CHXHCNVN” có thể sẽ bị “kẹt”, nếu có bằng chứng cho thấy Tô Lâm và các quan chức Việt Nam đã có các hành vi phạm vào các lãnh vực “tra tấn và khủng bố”.
Các vụ kiện bên Mỹ về Tra tấn và Khủng bố chống lại Iran và Cuba (ngoại lệ miễn trừ chủ quyền) cho thấy là thành công.
Sự thành công này là nhờ việc Iran và Cuba nằm trong danh sách “Các nước Tài trợ Khủng bố” của Mỹ, cho phép áp dụng Ngoại lệ Tra tấn và Khủng bố.
Tức là, nhà nước CHXHCNVN có thể thua, nếu Việt Nam bị cáo buộc là tài trợ, hay đồng lõa tài trợ cho khủng bố. Tức là nguyên đơn có thể được Việt Nam bồi thường 1 tỉ đô la. Thủ tục tuy kéo dài và phức tạp, thường được thực hiện thông qua luật đặc biệt của Quốc hội Mỹ hoặc tài sản bị phong tỏa tại Mỹ.
Trong quá khứ nhiều lần nhà nước Việt Nam bị tư nhân kiện, đa số vì lý do kinh tế, như vụ Trịnh Vĩnh Bình, hay các vụ kiện vì “chống phá giá”.
Ngoài ra, còn các vụ kiện từ người Việt có quốc tịch Mỹ, Pháp… đòi lại quyền sở hữu những tài sản đã bị cướp bóc sau năm 1975. Các vụ kiện này không có hy vọng tiến xa.
Đối với những cá nhân Việt Nam tham gia vụ bắt cóc và tra tấn. Hệ quả việc này có thể sẽ là các biện pháp (ngoại giao) như cấm chỉ nhập cảnh vào Mỹ v.v…
Kết luận lại là, Việt Nam hay giỡn mặt với luật quốc tế. Việt Nam coi thường tầm quan trọng của luật quốc tế qua các vụ tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Chuyện này không quan hệ tới ai, không ai lên tiếng, Việt Nam mất biển, mất đảo thì Việt Nam ráng chịu thôi. Nhưng khi Việt Nam đụng chạm đến lợi ích của các quốc gia khác thì không dễ đâu.
Vụ Vinfast kiện nhà báo Lê Trung Khoa, tôi thấy Việt Nam chỉ có thể hù dọa công dân nước mình. Ông Khoa được pháp luật Đức bảo vệ. Vinfast có tiền nhưng ra khỏi Việt Nam rồi thì có tiền cũng không thể ngồi lên luật được đâu.
Bây giờ Việt Nam “bắt cóc, tra tấn gây thương tích” cho người nước ngoài. Việt Nam còn hợp tác với Iran, một quốc gia bị Mỹ xếp vào loại “tài trợ cho khủng bố” để thực hiện việc tra tấn “sĩ quan quân sự Mỹ”. Theo tôi, chuyện này công an Việt Nam đã đưa cả quốc gia Việt Nam thành một tội đồ trước công lý nước Mỹ. Nhân dân Việt Nam có thể bị móc ra 1 tỉ để trả nợ cho sự lộng quyền của công an.
Chuyện khác là vụ kiện, ta có thể ví là trái bom chính trị cho Tô Lâm. Không hiểu sao trái bom lại “nổ” ra trong lúc này? Thời kỳ Lê Khả Phiêu thì có trái bom ngàn tấn “bán đất nhượng biển”. Nó lật tao, tao lật nó. Lê Khả Phiêu mất ghế Tổng Bí thư (Phiêu chỉ ngồi đúng 1/2 nhiệm kỳ Tổng Bí thư).
Bom ngàn tấn hay bom xì?
Ảnh 1: Ông Tô Lâm tại phủ Chủ tịch, ngày 27/7/2024. Nguồn: Luong Thai Linh/AP Photo
Ảnh 2a và 2b: Danh sách các bị đơn trong vụ kiện. Ảnh chụp màn hình từ hồ sơ tòa án: https://www.govinfo.gov/.../USCOURTS-dcd-1_25-cv.../summary
Ảnh 3: Ảnh chụp màn hình phần đầu trong hồ sơ từ tòa án Mỹ: https://www.govinfo.gov/.../USCOURTS-dcd-1_25-cv-03226-0.pdf
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét