RẤT NHIỀU VIỆC LÀM Ở ĐỨC LỆ THUỘC VÀO NGUỒN "NGUYÊN LIỆU THÔ ĐẤT HIẾM"
Nếu không có nguyên liệu thô, phần lớn đến từ Trung Quốc, ngành kỹ nghệ sẽ không thể hoạt động. Tờ Handelsblatt đã có được một nghiên cứu cho thấy tình trạng tắc nghẽn nguồn cung, sẽ đe dọa hàng trăm nghìn việc làm.
Tại Đức, khoảng một triệu người làm việc trong các ngành kỹ nghệ, vì hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn đất hiếm, là nguyên liệu thô quan trọng. Các lĩnh vực bị ảnh hưởng đến nguồn đất hiếm, bao gồm sản xuất ô tô, kỹ nghệ năng lượng và hàng không không gian. Đây là kết luận của một phân tích do công ty cố vấn quản lý McKinsey thực hiện, mà tờ Handelsblatt đã thu thập được. Mỗi năm, các ngành này đóng góp khoảng 150 tỷ Euro vào tổng sản phẩm quốc nội.
Theo McKinsey, khoảng 3 triệu lao động khác phụ thuộc đáng kể vào chi tiêu của nhân viên trong các ngành kỹ nghệ phụ thuộc vào đất hiếm. Điều này tương ứng với hiệu ứng tạo ra giá trị bổ sung khoảng 220 tỷ Euro.
Nếu Trung Quốc, nhà cung cấp đất hiếm lớn nhất thế giới, sụp đổ, "tổng cộng khoảng 4 triệu việc làm và khoảng 370 tỷ Euro giá trị gia tăng chỉ riêng ở Đức sẽ bị đe dọa, khoảng 9% tổng sản phẩm quốc nội", phân tích này đã nêu rõ về việc này.
Theo quan điểm của chuyên gia, những con số này hoàn toàn hợp lý. "Theo nghiên cứu của chúng tôi, có tới 1,3 triệu lao động ở Đức sản xuất các sản phẩm có chứa đất hiếm. Tất nhiên, việc ngừng cung cấp sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho những công việc này", Cornelius Bähr thuộc Viện Kinh tế Đức (IW) phát biểu với Handelsblatt. Bähr là một trong những tác giả của một nghiên cứu do IW công bố năm ngoái, xem xét sự phụ thuộc của nền kinh tế Đức vào nguyên liệu thô.
Do đó, McKinsey đã nêu bật khía cạnh của một vấn đề mà nền kinh tế Đức và Âu châu đã phải vật lộn trong nhiều năm: sự phụ thuộc vào các nguyên liệu thô quan trọng, bao gồm đất hiếm nói riêng, cũng như Lithium, Coban và Phốt Pho.
Hiện nay, EY phân loại 34 nguyên liệu thô là "nguyên liệu thô thiết yếu" (CRM), bao gồm tất cả các nguyên tố được gọi chung là đất hiếm. Một nguyên liệu thô được coi là "thiết yếu" nếu nó có tầm quan trọng kinh tế lớn đối với EU, có nguy cơ cao gây gián đoạn chuỗi cung ứng và thiếu hụt các nguyên liệu thay thế phù hợp và giá cả phải chăng.
Trung Quốc thắt chặt kiểm soát xuất cảng đát hiếm
Đối với nhiều nguyên liệu thô thiết yếu, đặc biệt là đất hiếm, toàn bộ chuỗi giá trị do Trung Quốc kiểm soát. Tuy nhiên, Trung Quốc đang theo đuổi chính sách xuất cảng ngày càng hạn chế. Đồng thời, nhu cầu đất hiếm thế giới đang tăng lên, đặc biệt là trong các lĩnh vực kỹ nghệ cao và kỹ nghệ quốc phòng.
Vào ngày 9 tháng 10, Trung Quốc một lần nữa thắt chặt kiểm soát xuất cảng đối với các kỹ nghệ chủ chốt để chế biến đất hiếm. Theo thông báo của Bộ Thương Mại chế biến các nguyên liệu thô này giờ đây sẽ cần phải được phê duyệt rõ ràng.
"Trước đây, việc mua sắm nguyên liệu thô quan trọng thường đi kèm với việc giá cả tăng vọt. Tuy nhiên, ngày nay, câu hỏi đặt ra là liệu sản xuất kỹ nghệ có còn khả thi hay không", Christian Hoffmann, đối tác tại McKinsey và là một trong những tác giả của bài phân tích, chia sẻ với Handelsblatt. "Việc gián đoạn nguồn cung nguyên liệu thô quan trọng có thể dẫn đến thiệt hại lớn."
Việc gián đoạn nguồn cung nguyên liệu thô quan trọng là một mối đe dọa thực sự. Cuối năm ngoái, Trung Quốc đã tuyên bố sẽ ngừng xuất cảng Germani sang Hoa Kỳ. Germani là nguyên liệu cần thiết, cùng với nhiều ứng dụng khác, cho việc sản xuất sợi quang và bộ phận về bán dẫn, Gẻmani cũng thường được xử dụng trong ngành kỹ nghệ quốc phòng.
"Nỗi thất vọng tột độ" về Germani
Trung Quốc vẫn là nước đang cung cấp Germani cho EU. Tuy nhiên, theo các thương nhân, xuất khẩu Germani của Trung Quốc sang EU đã giảm 60% trong nửa đầu năm 2025 so với cùng thời gian năm ngoái. Các công ty bị ảnh hưởng đang "vô cùng thất vọng".
Tại Đức, việc xuất cảng nguyên liệu thô đã gặp khó khăn trong năm nay do các chính sách hạn chế của Trung Quốc; ở một số nơi, sản xuất đã phải dừng lại, ví dụ như trong ngành kỹ nghệ ô tô.
Ở một mức độ nào đó, tính dễ bị tổn thương cao của các nhà sản xuất Đức bị lệ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu thô thiết yếu là do những biến động về chính trị. Nhiều chiến lược nhằm tăng cường khả năng phục hồi đã không được theo đuổi một cách tích cực. Hoffmann đồng tình: Mặc dù đã có những sáng kiến ở Đức trong những năm gần đây nhằm bảo đảm nguồn cung cấp các nguyên liệu thô thiết yếu.
Tuy nhiên, những sáng kiến này đã dần chìm vào quên lãng ngay khi tình hình nguồn cung tạm thời được cải thiện, ông nói. "Nhiều công ty hiện nhận ra rằng vấn đề này đòi hỏi phải có tầm nhìn chiến lược. Việc bảo đảm nguồn cung nguyên liệu thô an toàn là điều hợp lý trong kinh doanh."
Lời khen ngợi dành cho Quỹ Nguyên liệu thô
Hoffmann coi Quỹ Nguyên liệu thô do chính phủ liên bang thành lập trong nhiệm kỳ lập pháp gần đây là một công cụ hữu ích. Chính phủ Đức đã thành lập quỹ này để hỗ trợ các công ty Đức phát triển các nguồn cung cấp nội địa mới bên ngoài Trung Quốc.
Điều này cho phép chính phủ liên bang, thông qua Ngân hàng Phát triển Nông thôn (KfW), cung cấp bảo lãnh cho các dự án. Điều này nhằm mục đích giảm thiểu rủi ro cho các công ty và tạo động lực để phát triển các nguồn nguyên liệu thô trong nước. Chính phủ sẽ bù đắp được bất lợi về chi phí so với các nguồn từ Trung Quốc chẳng hạn.
Quỹ này vẫn đang trong quá trình thành lập. Theo Bộ Kinh Tế Năng Lượng Liên Bang, KfW đã nhận được khoảng 50 hồ sơ bày tỏ quan tâm cho đến nay. Chỉ có 2 trong số đó đã vượt qua giai đoạn thẩm định: Đây là giai đoạn các kiểm toán viên của PricewaterhouseCoopers (PwC) sẽ đánh giá rủi ro thất bại của dự án.
Trên cơ sở này, Bộ Kinh tế và Năng lượng Liên bang và Bọ Tài Chính, cùng với Cơ Quan Tài Nguyên Khoáng sản Đức và KfW, sau đó sẽ quyết định mức độ bảo lãnh cho các dự án. "Có thể giả định rằng tất cả thông tin và tài liệu cần thiết cho quyết định sẽ có sẵn vào cuối năm nay", người phát ngôn của Bộ hy vọng.
Nhưng Hoffmann cũng nói: "Nhưng đó mới chỉ là khởi đầu." Ông khuyến nghị hợp tác liên ngành: "Việc đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu thô thiết yếu vượt quá khả năng của từng công ty riêng lẻ tại Đức. Do đó, ngành kỹ nghệ nên tập hợp nguồn lực của mình; chính phủ có thể hỗ trợ việc này", đối tác của McKinsey cho biết.
Ngành kỹ nghệ cần hợp tác với các công ty khai khoáng, học viện, ngân hàng và các công ty cổ phần tư nhân, đồng thời "xem xét toàn bộ chuỗi giá trị, từ khai thác và chế biến nguyên liệu thô đến kho bãi".
Việc mua lại các tập đoàn hoặc công ty kinh doanh nguyên liệu thô chuyên về nguyên liệu thô thiết yếu có thể giúp xây dựng chuyên môn phù hợp tại Đức và củng cố vị thế nhu cầu của người mua Đức, miễn là các quy định chống độc quyền của Đức và EU cho phép sự hợp tác này.
Nhật Bản đang và vẫn là hình mẫu.
Việc Nhật Bản liên tục được nhắc đến như một ví dụ trong bối cảnh này là hoàn toàn đúng đắn. "Chúng ta có thể xử dụng điều này như một hướng dẫn", Hoffmann khuyên.
Nhật Bản đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào việc nhập cảng nguyên liệu thô thiết yếu bằng cách áp dụng mô hình bốn trụ cột từ nhiều năm trước. Mô hình này bao gồm đa dạng hóa nguồn cung, tái chế, giảm xử dụng nguyên liệu, và nghiên cứu, phát triển các sản phẩm thay thế.
Sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ và ngành kỹ nghệ, đóng vai trò then chốt trong việc này, ví dụ thông qua các khoản đầu tư có mục tiêu vào các dự án khai thác mỏ nước ngoài. Ngoài ra, Nhật Bản cũng đã xây dựng các kho dự trữ quốc gia.
Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 17 tháng 10 năm 2025
