ELON MUSK RỜI DOGE VỚI BẢNG TỔNG KẾ HOẠCH HIỆU QUẢ KÉM

Những ngày tháng làm cố vấn đặc biệt cho tổng thống Mỹ và người đứng đầu Văn phòng Hiệu quả Chính phủ (DOGE) của Elon Musk đã sắp kết thúc. Ông sẽ từ chức vào cuối tháng 5 và hiện hiếm khi có mặt ở Washington. Công trình của ông từ lâu đã nhận phải nhiều lời chỉ trích, và Musk đã đưa ra nhiều điểm khởi đầu cho những chỉ trích đó. Tuy nhiên, nó bỏ qua một khía cạnh. Nếu không có DOGE, sẽ không có nỗ lực chính trị nào nhằm rút gọn chính phủ và cắt giảm chi tiêu của chính phủ, với mức thâm hụt ngân sách gần 2.000 tỷ đô la chỉ riêng trong năm nay. So với con số này, số tiền 160 tỷ đô la mà DOGE hiện đang tuyên bố là khoản tiết kiệm nghe có vẻ khá cách xa.

Không phải vô cớ mà các nhà quan sát từ nhiều quốc gia theo dõi dự án với hy vọng DOGE có thể thành công trong việc biến một bộ máy cồng kềnh, chậm chạp thành một cỗ máy được thu gọn và nhanh chóng, mang lại kết quả thực tế cho người dân và không tiêu tốn quá nhiều tiền. Mọi nền dân chủ giàu có đều đang phải vật lộn với vấn đề hiện hữu là nợ chính phủ và tỷ lệ nợ tăng cao trong khi nền kinh tế đang bị bóp nghẹt và lòng tin của người dân đang giảm sút. Trong khi đó, tỷ lệ công dân ít hoặc không tin tưởng vào chính phủ lại lớn hơn tỷ lệ người dân tin tưởng vào chính phủ. Điều này được thể hiện trong một cuộc khảo sát của OECD. Chiến lược thô thiển là chi nhiều tiền vào các vấn đề đang đạt đến giới hạn ở mọi nơi. Vì thế, việc tìm kiếm một hình mẫu lý tưởng luôn đầy khao khát.

Các nhiệm vụ không rõ ràng

Thật không may, DOGE dường như bị choáng ngợp bởi vai trò này. Cho đến ngày nay, vẫn chưa rõ chính quyền này được cho là sẽ làm gì ?. Có phải mục đích của nó là cải thiện hiệu quả của chính phủ không? Liệu nó có nên thay đổi các kỹ nghệ thông tin lỗi thời và vô nghĩa của chính phủ, như Musk đã từng chỉ ra trong một cuộc họp nội các khi ông mặc một chiếc áo phông có dòng chữ "Hỗ trợ kỹ thuật" không? DOGE có nên tìm kiếm những gian lận và quản lý yếu kém như các kiểm toán viên không? Hay mục tiêu chính của DOGE ngay từ đầu là phá bỏ các thể chế không mong muốn về mặt chính trị, xóa bỏ các chương trình bị nghi ngờ có liên quan đến cầu vồng và loại bỏ những công chức bị những người nắm quyền nghi ngờ vì họ có thể thuộc về "nhà nước ngầm"?

Nếu DOGE quan tâm đến hiệu quả, những nhân viên tài năng của công ty sẽ học hỏi từ cựu Phó Tổng thống Al Gore hoặc cựu Thượng nghị sĩ Francis Cockrell. Các chính trị gia chịu trách nhiệm cho hai cuộc cải cách chính phủ trong 130 năm qua, được nhà nghiên cứu về bộ máy quan liêu Kevin Hawickhorst chứng thực là đã thành công.

Người mẫu Francis Cockrell

DOGE nên làm những gì Ủy ban Cockrell đã làm vào những năm 1880. Hawickhorst, một thành viên của tổ chức cố vấn bảo thủ Foundation for American Innovation, viết: "Để làm quen với các giai đoạn hành chính thực tế, ủy ban đã chọn ra tám nhiệm vụ hành chính tiêu biểu, bao gồm việc mua sắm đồ dùng văn phòng cho Bộ Tài chính và thanh toán lương cho một lãnh sự ở nước ngoài".

Các thành viên ủy ban đã đến các tòa nhà chính phủ và quan sát các hoạt động hành chính từ đầu đến cuối. Họ ghi lại cách thức các biểu mẫu được chuyển từ phòng ban này sang phòng ban khác. Họ quan sát kỹ thuật mà các nhân viên xử dụng trong công việc. Họ thậm chí còn có mặt tại buổi quyết toán cuối cùng của một giao dịch do các kế toán viên của Bộ Tài chính thực hiện. Tại mỗi thời điểm, họ phỏng vấn các viên chức bình thường và mời những bên quan tâm cung cấp quan điểm của họ. Báo cáo gửi tới Quốc hội thật thảm khốc. Một yêu cầu đơn giản từ Quân đội về việc thuê hai người lái thuyền sông đã được các nhân viên văn phòng kiểm qua 76 lần và được người đưa tin chuyển đi 94 lần. Các chính trị gia đã rất sốc khi họ thúc đẩy quá trình thu gọn toàn diện, nâng cấp kỹ thuật và đơn giản hóa công việc của chính phủ.

Hình mẫu Al Gore

Vào những năm 1990, Bill Clinton đã phát động chương trình Tái thiết Chính phủ và giao cho Gore nhiệm vụ tái thiết chính phủ. Từ năm 1993 đến năm 2000, bộ máy nhà nước đã bị cắt giảm hơn 400.000 việc làm. Các cơ quan chính phủ đã được tái cấu trúc, 2.000 văn phòng thực địa đã bị đóng cửa và nhiều sở ban ngành và chương trình đã bị bãi bỏ hoặc loại bỏ, bao gồm Cơ quan Nếm trà, Cục Khai khoáng và trợ cấp Mohair. Sự khác biệt chính với DOGE là các công chức đã tham gia vào quá trình cải cách. Dưới thời Gore, các công chức là những người đánh giá các cơ quan khác và có thể đóng góp kinh nghiệm và kiến ​​thức của mình. Hơn nữa, Gore không giới hạn bản thân trong việc đưa ra một danh sách dài các đề xuất cải tiến. Ông cũng đảm bảo rằng những điều này được thực hiện bằng cách giao cho các viên chức trong văn phòng chịu trách nhiệm thực hiện. Ông cũng yêu cầu Quốc hội phê duyệt các biện pháp như cắt giảm mạnh tay.

Không có thông tin nào ở đây hiển thị DOGE. Các nhân viên đến từ Thung lũng Silicon và quan tâm nhiều hơn đến kho dữ liệu hơn là kiến ​​thức kinh nghiệm của các quan chức. Một số trưởng phòng bị từ chối tiếp xúc với các dữ liệu tế nhị, đã bị đe dọa sa thải; một số đã bị sa thải. Đồng thời, hầu hết các công chức ít được bảo vệ trước nguy cơ bị sa thải trong thời gian thử việc đều đang trong diện bị sa thải. Việc này liên quan đến hàng chục ngàn nhân viên. Trong một chương trình thu gọn nhằm mang lại hiệu quả cao hơn, nhiệm vụ do những nhân viên này thực hiện trước tiên sẽ được xem xét.

Yêu cầu các quan chức báo cáo qua Email hàng tuần về những gì họ đã đạt được trong tuần trước đã gây ra sự bất ổn lớn. Tuy nhiên, yêu cầu này ngụ ý rằng các công chức có thể không làm gì cả. Trong bầu không khí như vậy, rất khó để khai thác kiến ​​thức của các viên chức để tìm ra điều thực sự sai trái trong chính quyền.

Nên cứu ở đâu: USAID hay Pentagon?

Những người bảo vệ DOGE cho rằng mục tiêu thực sự của cơ quan này là xóa bỏ tình trạng lãng phí và tham nhũng tràn lan. Tuy nhiên, chuyến thăm DOGE đầu tiên được thực hiện bởi tổ chức viện trợ phát triển USAID chứ không phải Pentagon, nơi nổi tiếng về sự lãng phí và đã không vượt qua được cuộc kiểm toán của chính phủ 7 lần liên tiếp. Bộ máy này không thể chứng minh chính xác số tiền đã đi đâu với ngân sách khoảng 980 tỷ đô la. Mặt khác, USAID sẽ chi dưới 72 tỷ đô la trong năm tài chính 2025, chiếm khoảng 1,17% chi tiêu của chính phủ.

Thay vì đưa DOGE đến nơi mà nó có thể tạo ra tác động lớn nhất, Donald Trump và Elon Musk đã làm mất uy tín của USAID như một tổ chức do "những kẻ điên cuồng cực đoan" điều hành, "một tổ chức gồm những kẻ theo chủ nghĩa Marx cánh tả cực đoan ghét nước Mỹ" và là một "tổ chức tội phạm". Chiến dịch quan hệ công chúng được Bạch Cung chỉ đạo. Bài báo cáo buộc rằng USAID “chuyển một khoản tiền lớn vào các dự án vô lý và trong nhiều trường hợp là ác ý, của các quan chức cấp cao mà không có bất kỳ sự giám sát nào”.

Trump và Musk mô tả USAID là một tổ chức thối nát đến mức giải pháp duy nhất còn lại là phá hủy hoàn toàn. Trump tuyên bố ông đã dừng các chuyến hàng bao cao su trị giá 50 triệu đô la tới Gaza. Nhưng thực tế cho thấy điều đó là sai. Những ví dụ mà Bạch cung xác định là đặc biệt độc hại, vô lý và không kiểm soát được lại gây ấn tượng vì chúng không tốn kém và khi xem xét kỹ hơn, chúng không có vẻ gì là độc hại. Người ta có thể nghi ngờ hiệu quả của viện trợ phát triển dành cho vở opera, nhạc kịch hoặc truyện tranh, đặc biệt là khi triết lý chuyển giới được quảng bá. Nhưng tổng chi phí chỉ ở mức sáu con số, theo Charles Kenny của Trung tâm Phát triển Thế giới.

Trên thực tế, có những lý do chính đáng để chỉ trích mạnh mẽ viện trợ phát triển. Tuy nhiên, Trump không hề áp dụng điều này. Một phần lớn tiền viện trợ được dành cho các dự án nhằm giúp các nước nghèo đạt được tăng trưởng và thịnh vượng. Các nhà khoa học đã kết luận qua nhiều nghiên cứu rằng cách tiếp xúc này không hiệu quả. Nhưng điều này không áp dụng cho các chương trình giúp duy trì sự sống cho bệnh nhân AIDS, ngăn chặn bệnh sốt rét và Ebola, và giúp đỡ các bà mẹ trẻ trong quá trình sinh nở và mang thai. Theo các nghiên cứu nhất quán, sự hỗ trợ này đã cứu sống hàng triệu người. Tuyên bố của Musk rằng không có ai tử vong do việc cắt giảm là không đúng sự thật, như cây bút chuyên mục Nicholas Kristof của tờ New York Times đã chứng minh ở Nam Sudan và Kenya.

Hơn nữa, tất cả các chương trình này không tồn tại vì ác ý hay lãng phí, mà vì chúng được mong muốn về mặt chính trị. Jessica Riedl của Viện Manhattan bảo thủ, một người ủng hộ khét tiếng cho chính sách thắt lưng buộc bụng hiệu quả, đã mỉa mai nhận xét trên Nền tảng X: "Tôi rất tiếc khi 20 triệu bệnh nhân HIV có thể tử vong, nhưng ngay cả 0,1% chi tiêu liên bang này cũng không đủ khả năng chi trả do thâm hụt ngân sách cao của chúng ta." “Vì vậy, chúng ta hãy cắt giảm thuế 4,5 nghìn tỷ đô la.”

Cắt giảm chống lại các âm mưu “thức tỉnh”

Trump, Musk và những người ủng hộ họ trong chính phủ và phương tiện truyền thông phóng đại hoặc bịa ra những bất bình và thường đổ lỗi cho các thuyết âm mưu cánh tả , "thức tỉnh". Đây chính là lý do tại sao phải cắt giảm sâu. Mục tiêu không phải là những người chi tiêu lớn mà là những tổ chức bị giới bảo thủ và các nhóm MAGA nghi ngờ. Đôi khi, người ngoài cuộc khó có thể hiểu được lý do. Bao gồm Bộ Giáo dục, FEMA, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA), Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia, Sở Thuế vụ và Cơ quan An sinh Xã hội Hoa Kỳ. Trái ngược với những gì Musk nói với 220 triệu người theo dõi trên Nền tảng X, công ty này không chuyển lương hưu cho hàng chục triệu người đã khuất. “Sự lãng phí to lớn” mà ông tố cáo thực ra không hề tồn tại, như báo cáo từ Tòa kiểm toán cho thấy. Các nhân viên của DOGE rõ ràng đã hiểu sai dữ liệu.

Thật không may, DOGE đã không mang lại bất kỳ khoản tiết kiệm đáng kể nào cho đến nay, vì Musk thay vào đó tập trung vào các mục tiêu chiến tranh văn hóa nổi bật để tối đa hóa các tiêu đề thay vì công việc lặng lẽ, nhàm chán là cắt giảm thâm thụt", chuyên gia ngân sách bảo thủ Riedl viết trong một bài báo cho tờ New York Post. Điều này không có nghĩa là DOGE không tìm thấy và loại bỏ lãng phí. Trên trang web của mình, DOGE liệt kê nhiều hợp đồng mà các cơ quan chức năng cấp cao đã trao cho các bên thứ ba và những người của Musk đã chấm dứt. Họ dường như đã tìm thấy nhiều hợp đồng cho các dự án CNTT trong đó các nhà cố vấn được trả tiền không phải vì kết quả mà vì thời gian của họ, một động cơ để không bao giờ hoàn thành công việc. Các chương trình tuyển dụng không được chuẩn hóa. Các tòa nhà không được sử dụng, hoặc được lấp đầy kém. DOGE tìm thấy những điều như thế này ở khắp mọi nơi. Điều đó là tích cực, nhưng kém ấn tượng hơn so với các mục tiêu chính.

Lúc đầu, Musk muốn tiết kiệm 2.000 tỷ đô la, sau đó nhăm không đạt được giảm xuống còn 1.000 tỷ đô la. Hiện nay người ta đang nhắc đến khoản tiết kiệm chỉ được có 160 tỷ đô la. Con số này tương ứng với khoảng2% tổng chi tiêu. Nhưng ngay cả những khoản tiết kiệm này vẫn cần được xác minh. 

Các nhà báo điều tra liên tục kiểm soát những câu chuyện thành công của DOGE và mức tiết kiệm được điều chỉnh giảm xuống. Không biết số tiền tiết kiệm này sẽ kéo dài được bao lâu ?. Việc chấm dứt sớm hợp đồng thuê nhà thường dẫn đến các khoản phạt theo hợp đồng và không rõ những khoản phạt này được tính đến như thế nào?.

Ngay cả việc sa thải hàng loạt cũng không hẳn là việc làm tốt. Hàng chục ngàn nhân viên hiện đang nghỉ phép. Họ vẫn tiếp tục nhận được lương cho đến mùa thu khi họ không làm việc. Trong khi đó, hai luật sư phụ trách các vấn đề đạo đức nội bộ trong các bộ báo cáo về câu hỏi phổ biến nhất từ ​​các đồng nghiệp đang nghỉ phép: liệu họ có thể tiếp tục công việc cũ của mình hay không?, chỉ khác là lần này là làm cho một nhà cung cấp dịch vụ tư nhân. Điều này cho thấy các bộ đã sa thải quá nhiều nhân viên và hiện đang thuê các nhà thầu tư nhân để làm công việc này.

Chiến dịch chống lại cơ quan thuế

Điều đáng ngạc nhiên nhất là sự xâm nhập của DOGE vào cơ quan điều hành thuế. Bạch Cung dường như muốn cắt giảm 30%  chi phí điêu hành thuế. Nhưng Bộ Tài chính đang phải chịu tình trạng thâm thụt, đó là lý do tại sao chính phủ đang mất hàng trăm tỷ đô la mỗi năm, theo ước tính của Natasha Sarin, giáo sư luật tại Đại học Yale. Với lực lượng lao động đang giảm xuống mức của những năm 1970, khi dân số Mỹ giảm 120 triệu người, những tổn thất này có khả năng sẽ còn lớn hơn nữa.

Sau những hy vọng ban đầu, Riedl của Viện Manhattan bảo thủ nhanh chóng nghi ngờ về tính nghiêm chỉnh của DOGE. Phán quyết của họ ngày hôm nay là số tiền tiết kiệm được chẳng đem lại ,ột sự tiết kiệm đáng kể nào chính phủ, mà còn làm rối loạn về mặt nhân sự ở nhiều cơ quan.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 8 Mai 2025