ĐÀM PHÁN VỀ HẠT NHÂN ĐÃ HOÀN TOÀN THẤT BẠI: LIÊN HIỆP QUỐC ĐÃ KHÔI PHỤC LẠI LỆNH TRỪNG PHẠT VỚI IRAN

Trong tranh chấp hạt nhân với Teheran, về một thời hạn quan trọng đã trôi qua mà không có thỏa thuận nào được ký kết: Điều này có nghĩa là các lệnh trừng phạt sâu rộng của Liên Hợp Quốc đối với Iran đã có hiệu lực trở lại. Chính quyền Iran đã công bố hậu quả trong trường hợp này.

Sau khi đàm phán với Iran thất bại, các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với quốc gia này đã được khôi phục. Thời hạn cho một thỏa thuận giữa Teheran và các đối tác đàm phán là Đức, Anh và Pháp đã hết hạn vào lúc 2:01 sáng giờ Trung Âu tối Chủ nhật 28 tháng 9.

Các biện pháp trừng phạt hiện được khôi phục bao gồm lệnh cấm vận vũ khí chung, lệnh cấm làm giàu Uranium tiếp theo và nhiều biện pháp trừng phạt đối với các cá nhân và tổ chức, bao gồm cả việc đóng băng tài sản. Iran đã tuyên bố, cùng với những điều khoản khác, rằng họ sẽ ngừng hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) nếu các biện pháp này được khôi phục.

Cơ chế "Snapback" là gì

Các quốc gia được gọi là E3, Đức, Pháp và Anh, đã khởi động lai cơ chế "Snapback" vào cuối tháng 8. Mục đích của thỏa thuận này là tái áp đặt các lệnh trừng phạt trước đây đối với Iran trong trường hợp nước này không tuân thủ các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015.  Âu Châu, cùng với Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc, là những bên đồng ký kết thỏa thuận, được coi là một cột mốc quan trọng trong ngoại giao. Thỏa thuận quy định giới hạn làm giàu Uranium của Iran ở mức tối đa 3,67% và giám sát chặt chẽ để ngăn chặn Teheran sở hữu bom hạt nhân. Đổi lại, các lệnh trừng phạt sẽ được dỡ bỏ.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump luôn là cái gai trong mắt của thỏa thuận, vốn được đàm phán dưới thời người tiền nhiệm Barack Obama. Năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận. Đồng thời, ông áp đặt các lệnh trừng phạt mới và cứng rắn hơn đối với Iran.

Sau đó, Teheran dần dần rút khỏi các cam kết theo thỏa thuận và tăng cường làm giàu Uranium. Theo IAEA, Iran hiện đã sản xuất Uranium làm giàu gấp nhiều lần so với thỏa thuận trong thỏa thuận hạt nhân.

Iran sẽ phản ứng thế nào?

Tác động của việc áp đặt các lệnh trừng phạt trước đây rất khó dự đoán. Cộng hòa Hồi giáo có thể theo đuổi một hướng đi đối đầu và rút khỏi thỏa thuận nối lại các cuộc thanh sát của IAEA. Các bước leo thang tiếp theo có thể bao gồm việc rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) hoặc thậm chí công bố kế hoạch chế tạo bom hạt nhân.

Israel, Hoa Kỳ và các nước Âu châu cáo buộc Iran tìm cách sản xuất vũ khí hạt nhân. Giới lãnh đạo Iran bác bỏ điều này và cũng nói lên quan điểm pháp lý tôn giáo của nguyên thủ quốc gia Ayatollah Ali Khamenei, theo đó vũ khí hủy diệt hàng loạt bị cấm.

Đức, Anh và Pháp đã cảnh báo Iran đêm qua 27 tháng 9 về việc leo thang tranh chấp hạt nhân. "Chúng tôi mạnh mẽ kêu gọi Iran kiềm chế mọi hành động leo thang và quay trở lại với các biện pháp bảo vệ ràng buộc về mặt pháp lý của mình", các ngoại trưởng của 3 nước E3 cho biết. "Việc khôi phục các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc không có nghĩa là chấm dứt ngoại giao." E3 sẽ tiếp tục hợp tác với tất cả các bên hướng tới một giải pháp ngoại giao mới để đảm bảo Iran không bao giờ sở hữu vũ khí hạt nhân.

Hoa Kỳ cũng đề nghị Iran về triển vọng đàm phán mới. Ngoại trưởng Marco Rubio cho biết Tổng thống Trump đã nói rõ rằng ngoại giao vẫn là một lựa chọn. "Một thỏa thuận vẫn là kết quả tốt nhất cho người dân Iran và thế giới." Để điều này xảy ra, Iran phải chấp nhận các cuộc đàm phán trực tiếp được thực hiện một cách thiện chí, không trì hoãn hoặc xử dụng các chiến thuật che giấu.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 28 tháng 9 năm 2025