MỎ GREENBUSHES KHỔNG LỒ TỪ ÚC: MỘT QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI NĂNG LƯỢNG THẾ GIỚI

Nguồn (dpa): Nhìn từ trên cao, mỏ Greenbushes hiện ra với kích thước ngoạn mục: Những chiếc xe tải ben và máy xúc khổng lồ di chuyển như những món đồ chơi nhỏ xíu dọc theo rìa một lưu vực đá bậc thang rộng lớn được khoét sâu vào lòng đất. Từ một vị trí thuận lợi, du khách sẽ trầm trồ trước miệng hố khổng lồ, nơi những mạch khoáng chất sáng lấp lánh trên các bức tường, đó chính là Lithium, còn được gọi là "vàng trắng" vì màu sắc rực rỡ của nó. Không nơi nào trên thế giới khai thác được nhiều Lithium như ở đây, tại Tây Nam Úc.

Với sản lượng hàng năm hơn 1,4 triệu tấn tinh quặng Spodumene, quặng đá cứng khi qua chế biến với hàm lượng Lithium đặc biệt rất cao, Greenbushes còn được coi là mỏ Lithium đá cứng lớn nhất thế giới. Mỏ lộ thiên này, nằm cách Perth khoảng 250 km về phía nam, hiện đang là tâm điểm của quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, bởi vì chính tại đây, nguyên liệu thô mà nếu không có nó, hầu hết ô tô điện và hệ thống lưu trữ năng lượng sẽ không thể hình dung được. Mỏ này rộng hơn 2.000 ha và cung cấp khoảng 20% ​​sản lượng thế giới.

"Như động đất"

Trong khi đó, xe tải gầm rú chạy qua rìa mỏ Greenbushes mỗi phút. Tiếng nổ thường xuyên vang vọng khắp ngôi làng gần đó. "Người vận hành thông báo về tiếng nổ, nhưng mỗi lần như vậy, cả nhà tôi rung chuyển, gần như động đất vậy", một người dân địa phương nói.

Thị trấn nhỏ Greenbushes được thành lập vào năm 1888 như một thị trấn khai thác mỏ, ngay sau khi các mỏ thiếc được tìm thấy ở đó. Sau đó, Tantal cũng được khai thác tại mỏ trước khi chuyển sang khai thác Lithium vào đầu những năm 1980. Ngày nay, chỉ còn vài trăm người sống trong ngôi làng nhỏ này. Sau giờ làm việc, những người thợ mỏ, những người đàn ông dày dạn kinh nghiệm với khuôn mặt rám nắng, nhiều người vẫn mặc áo khoác an toàn màu vàng tươi, tụ tập tại hai quán rượu lịch sử.

Lithium đá cứng là gì?

Mỏ này được vận hành bởi Talison Lithium, một liên doanh của ba công ty đến từ Trung Quốc, Úc và Hoa Kỳ. "Tại Greenbushes, Lithium được khai thác bằng phương pháp khai thác lộ thiên, khoan thông thường, nổ mìn và xúc bằng xe tải", người phát ngôn của Bộ Mỏ, Dầu khí và Thăm dò Tây Úc nói với Thông tấn xã Đức. Quặng sau đó được nghiền, sàng lọc và nghiền để tách các tinh thể Spodumene khỏi đá xung quanh. Vật liệu sau đó trải qua một số giai đoạn gạn lọc để cô đặc Spodumene thành sản phẩm chất lượng cao, thường khoảng 6%.

Sản phẩm này được gọi là tinh quặng hóa học SC6 và là nguyên liệu thô quan trọng để sản xuất pin lithium-ion, ví dụ như cho ô tô điện. Để minh họa điều này, trang web của công ty năng lượng Đức EnBW nêu rõ: "Các nhà sản xuất cần khoảng 10 kg Lithium cho pin của một chiếc ô tô điện."

Lithium được sử dụng để làm gì?

Những loại pin này không chỉ được sử dụng trong xe điện mà còn trong các máy móc điện tử cầm tay như điện thoại thông minh và máy tính xách tay, các bộ phận điện có trong máy hút bụi không dây, máy khoan và đèn pin, cũng như trong năng lượng mặt trời và năng lượng gió.

Nhu cầu về pin Lithium-ion đang không ngừng tăng lên, bao gồm cả ở Đức. Nhưng đặc biệt là ở Trung Quốc, nơi 95% Lithium được khai thác từ Greenbushes được chuyển đến. Trung quốc có nhu cầu rất lớn về "vàng trắng", được thúc đẩy bởi sản lượng ô tô điện và các bộ phận điện tử tiêu dùng khổng lồ của Bắc Kinh.

Nhu cầu tăng cao

Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), mức tiêu thụ Lithium toàn cầu sẽ tăng hơn gấp ba lần vào năm 2030. Úc đã chuẩn bị rất tốt cho điều này: Hàng chục dự án đang được xây dựng trên khắp đất nước, từ Tây Úc đến Lãnh thổ phía Bắc.

Lithium tại Greenbushes cuối cùng sẽ cạn kiệt , theo báo cáo năm 2024 của nhà điều hành Talison, kim loại quý này có thể được khai thác tại mỏ trong hai thập niên nữa. Tuy nhiên, kế hoạch mở rộng mỏ thêm khoảng 28%, lên tổng diện tích 2.800 ha, hiện đang được xem xét.

"Tam giác Lithium" ở Nam Mỹ

Lithium từ Úc khác biệt đáng kể so với Lithium từ Nam Mỹ. Trong khi tại cái gọi là "Tam giác Lithium" ở Bolivien, Chile và Argentinien, những sa mạc muối rộng lớn đang được phát triển và nước muối bốc hơi trong các lưu vực nông, Úc lại phụ thuộc vào khai thác truyền thống. "Mặc dù nước muối tiết kiệm năng lượng, nhưng chúng phụ thuộc vào thời tiết, trong khi các mỏ đá cứng như Greenbushes cung cấp nguồn nguyên liệu thô ổn định, có độ tinh khiết cao và không phụ thuộc vào khí hậu", người phát ngôn của Bộ nhấn mạnh.

Để giúp người dân hiểu rõ hơn về những gì diễn ra trong mỏ, Trung tâm Khám phá Greenbushes, một trung tâm du khách và bảo tàng, được đặt tại làng. Tại đây, những người quan tâm có thể tìm hiểu về các nguyên lý địa chất, quá trình gạn lọc tinh quặng Spodumene và tầm quan trọng thế giới của nguyên liệu thô này.

Nguy cơ sức khỏe từ bụi

Sản lượng khai thác khổng lồ cũng có những mặt trái. Bụi phát triển là một vấn đề thường trực đối với cư dân địa phương. Ngay cả những người chỉ đến thăm mỏ một ngày cũng có thể cảm thấy cổ họng bị rát. Một người phụ nữ đã sống ở Greenbushes 12 năm cho biết bà phải "hút bụi" cây cối gần như mỗi ngày để loại bỏ các lớp trầm tích. Bà nói rằng bụi mịn của mỏ cứ thế lắng đọng khắp nơi.

Người cao tuổi và cư dân có vấn đề về sức khỏe cảm nhận rõ rệt tác động này. Tuy nhiên, người phát ngôn của Bộ đã chỉ ra các quy định nghiêm ngặt về môi trường mà mỏ đang áp dụng, bao gồm việc liên tục giám sát ô nhiễm bụi và tiếng ồn.

Trở lại điểm quan sát ở rìa thị trấn, phía bên kia của mỏ hiện ra: Toàn cảnh gần như siêu thực và tuyệt đẹp. "Chà! Trông cứ như khai thác mỏ trên mặt trăng vậy", một du khách thì thầm. Bất cứ ai đứng đây cũng có thể cảm nhận được sức mạnh kiến ​​tạo mà thế giới đang tự tái cấu trúc - hướng tới một tương lai mà Pin thay thế động cơ và các nguyên liệu thô như Lithium trở thành đòn bẩy địa chính trị mạnh mẽ. Úc đã bảo đảm được một vai trò quan trọng trong việc khai thác nguồn mỏ quan trọng này này. 

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 26 tháng 10 năm 2025