TỶ PHÚ PHẠM NHẬT VƯỢNG VỚI GIẤC MƠ THẮP SÁNG VIỆT NAM

Bài viết của tác giả Hendrik Ankenbrand  đăng trên tờ Frankfurter Allgemeine Zeitung ngày 11 tháng 10 năm 2025: Khi tổ chức vận động hành lang "Giao thông & Môi trường" có trụ sở tại Brüssels gần đây cảnh báo rằng Âu châu đang tụt hậu trong việc đưa xe điện vào sử dụng, đã có một sự ngạc nhiên khi đặt ra câu hỏi quốc gia nào đang dẫn đầu trong quá trình chuyển đổi năng lượng ô tô: Việt Nam. Tại quốc gia Đông Nam Á này, 42% tổng số xe mới được bán ra trong nửa đầu năm là xe điện. Tại Trung Quốc, nơi thực sự được coi là thiên đường xe điện số một thế giới, con số này chỉ là 30%. Tại EU, xe điện chiếm 16%. Thành công này là nhờ chính phủ Việt Nam sáng suốt, tờ báo Tuổi Trẻ của Hà Nội đã hân hoan nhận định. Tờ báo do Đảng Cộng sản Việt Nam xuất bản, cơ quan đã cầm quyền từ thời chiến tranh, thậm chí còn kêu gọi Ngân hàng Thế giới làm chứng để ủng hộ luận điểm táo bạo của mình, được cho là khẳng định vị thế dẫn đầu của Việt Nam trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Trên thực tế, doanh số bán hàng từ Việt Nam là một thành công lớn, mặc dù có lẽ không được như vậy về mặt khí hậu. Phần lớn trong số 100 triệu dân của đất nước này chưa bao giờ ưa chuộng xe điện. 

Mặc dù Hà Nội hiện được coi là thành phố có lượng khói bụi tồi tệ nhất thế giới, khiến chính phủ liên tục tuyên bố đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện, nhưng việc một tỷ lệ lớn trong số 283.000 xe ô tô được bán ra trong tám tháng đầu năm là xe điện gần như hoàn toàn nhờ vào nỗ lực của một doanh nhân duy nhất và vợ ông: Phạm Nhật Vượng, 57 tuổi, người sáng lập hãng xe hơi đầu tiên của Việt Nam, Vinfast. Tài sản của ông Vượng đã tăng lên gần 16 tỷ đô la nhờ hiệu suất giá cổ phiếu khả quan của công ty mẹ, Vingroup, đã tăng 340% kể từ đầu năm. Vợ ông, Phạm Thu Hương, người sở hữu một cổ phần nhỏ hơn, hiện là tỷ phú thứ bảy tại quê nhà.

Du học tại Moscow, Nhà hàng tại  Charkiw

Đây là một sự nghiệp lẫy lừng của cặp đôi, những người gặp nhau tại trường và cùng nhau học tập tại Moskau vào cuối những năm 1980. Khi đế chế Xô Viết sụp đổ, vợ chồng Phạm Nhật Vượng, nay đã kết hôn, muốn xây dựng lại cuộc sống trên đống đổ nát. Họ mở một nhà hàng Việt Nam tại Charkiw, Ukraine. Ba thập kỷ sau, Ukraine bị hỏa tiễn Nga ném bom.

Tuy nhiên, Phạm Nhật Vượng và vợ đã trở về quê hương từ lâu và trở thành biểu tượng của một đất nước, họ chỉ ủng hộ chủ nghĩa xã hội vì tích cực đàn áp những người chống đối chế độ, còn lại thì PNV kiên quyết theo đuổi chủ nghĩa tư bản.

Ví dụ, với doanh số bán hàng ngoạn mục của Vinfast, các cơ quan điều hành thị trường tài chính nhà nước đã để Phạm Nhật Vượng thoát tội. 1/3 ba tổng số xe được bán tại Việt Nam từ tháng 1 đến tháng 8 mang biểu tượng chữ V yêu nước của Vinfast trên đầu xe, đưa công ty, mới thành lập năm 2017, trở thành công ty dẫn đầu thị trường tại nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á, vượt qua cả Toyota, công ty dẫn đầu thị trường đã thành danh. Thật vậy, rất nhiều xe SUV Vinfast (VF5) chạy trên đường phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, tên gọi Sài Gòn kể từ khi bị quân đội cộng sản miền Bắc chinh phục. Tuy nhiên, nhiều xe thuộc dòng xe này không mang biển số trắng của xe cá nhân, mà mang biển số vàng của các công ty gọi xe như Green SM hay Fast Go. 

Đây là những hãng Taxi do Phạm Nhật Vượng làm chủ. Hãng thông tấn Reuters đã tính toán rằng vào năm 2023, hơn 4/5 doanh số của Vinfast thuộc về các công ty liên kết với hãng xe này. Tỷ lệ này đã thay đổi như thế nào kể từ đó rất khó dự đoán. Bản thân Vinfast không phân biệt trong báo cáo tài chính dựa trên việc xe được bán cho ai, cũng như mức chiết khấu nào. 

Nhưng có những dấu hiệu cho thấy thương hiệu ô tô độc lập đầu tiên của Việt Nam chỉ tồn tại nhờ người sáng lập liên tục bổ sung hàng tỷ đô la từ tài sản cá nhân của mình.

Không có nhiều thông tin về Phạm Nhật Vượng. "Ông ấy không thực sự nổi tiếng", một doanh nhân người Đức đã kinh doanh tại Việt Nam nhiều năm cho biết. Người đàn ông giàu nhất Việt Nam không nói được tiếng Anh, và Phạm hiếm khi xuất hiện trên các phương tiện truyền thông địa phương. Mười hai năm trước, ông đã thực hiện một cuộc phỏng vấn với tạp chí Forbes của Mỹ, tạp chí này đã cho biết, ông PNV sinh ra ở Hà Nội, có cha là lính không quân và mẹ là thương gia trà, đã trở thành tỷ phú đầu tiên của đất nước. Tại Ukraine, Phạm nhanh chóng mở rộng hoạt động kinh doanh nhà hàng và nhập khẩu dây chuyền sản xuất mì ăn liền từ quê nhà, và sản phẩm này đã trở thành mặt hàng bán chạy nhất trong số những người Ukraine "đói ăn", như ông mô tả.

Phạm đang xây dựng không chỉ các khu dân cư mà còn cả văn phòng, bệnh viện và trung tâm thương mại. Trong số gần 5 tỷ đô la mà Vingroup của ông tạo ra trong nửa đầu năm nay, bất động sản chiếm khoảng một nửa doanh thu, nhưng gần như toàn bộ lợi nhuận. Mặt khác, mảng ô tô, Vinfast, đã lỗ khoảng 1,5 tỷ đô la trong nửa đầu năm, trong khi doanh thu tăng hơn 90% lên 1,3 tỷ đô la trong cùng thời gian với năm ngoái. Đến nay, Phạm đã đầu tư hơn 2 tỷ đô la tài sản cá nhân vào nhà sản xuất ô tô điện này. Khi được Bloomberg hỏi ông dự định duy trì dự án đam mê của mình trong bao lâu, ông trả lời: "Cho đến khi hết tiền."

Một người hùng ở Việt Nam

Phạm cho biết ông chưa bao giờ nói chuyện với Elon Musk. Nhưng dường như việc nhà sáng lập Tesla vươn lên trở thành người giàu nhất thế giới, điều này cũng đi kèm với nhiều sự hoài nghi, chính là giấc mơ của Phạm, một giấc mơ mà ông không bao giờ từ bỏ. Ông thậm chí còn chưa bắt đầu cuộc phiêu lưu sản xuất ô tô bằng động cơ điện. Mẫu xe đầu tiên, Vinfast Lux A2.0, ra mắt năm 2018, là phiên bản cải tiến của dòng xe BMW 5 Series đã ngừng sản xuất. 

Người Việt Nam thậm chí đã mua bản quyền sản xuất mẫu X5 cũ từ hãng xe xứ Bavaria Đức với một khoản tiền đáng kể. Sau khi nhận thấy giới thượng lưu Việt Nam ưa chuộng xe nguyên bản từ Munich, Phạm Văn Đồng bắt đầu phát triển chiếc xe điện đầu tiên, một chiếc SUV cỡ nhỏ với nhiều nhược điểm được so sánh với Yugo, một chiếc xe Subcompact được sản xuất tại Nam Tư vào những năm 1980. Năm 2023, tạp chí "Car and Driver" của Mỹ đã mô tả mẫu xe tiếp theo, chiếc SUV cỡ trung VF8, là minh chứng cho thấy "sản xuất ô tô rất khó khăn".

Nhà sáng lập Phạm Nhật Vượng đã hy vọng vào thị trường Mỹ, nơi các đối thủ xe điện hùng mạnh của Trung Quốc như BYD không được phép bán xe của họ ở đây. Vào tháng 6, Vinfast đã khai trương đại lý ô tô đầu tiên tại một vị trí đắc địa ở San Diego, California. Việc khánh thành nhà máy được công bố ở Bắc Carolina, với chi phí xây dựng 4 tỷ đô la, đã bị hoãn vô thời hạn. Dự kiến ​​mỗi năm sẽ có 150.000 xe được xuất xưởng tại đây. 

Tại Ấn Độ, nơi Vinfast cũng đã mở một nhà máy, công suất chỉ bằng một phần ba. "Nhưng cho đến nay, doanh số bán hàng bên ngoài Việt Nam chỉ ở mức độ còn khiêm nhường", chuyên gia cố vấn người Singapore Jochen Siebert cho biết. Mỹ không phải là một thị trường tốt cho xe điện, và tại Á châu, người Việt Nam không có cơ hội cạnh tranh với Trung Quốc. Từ đầu năm, Phạm Nhật Vượng cũng đã là CEO của hãng xe hơi do chính mình sản xuất. Nếu ông ấy mơ ước trở thành một Musk của Việt Nam, thì ông ấy đã đến nhầm đất nước, Siebert nói: "Vinfast chẳng có gì là chắc chắn cả".

Quan điểm ở Việt Nam lại khác. Ở đó, Phạm Nhật Vượng là một anh hùng. Việc xe hơi cá nhân giờ đây chạy trên đường phố là niềm tự hào của đất nước, nơi mà 50 năm sau ngày Sài Gòn sụp đổ, những ký ức đau thương về chiến tranh lại sống dậy. Giờ đây, người đàn ông từng bán mì gói ở Ukraine muốn đưa hai miền Nam Bắc lúc bấy giờ đang chiến tranh lại gần nhau hơn trên quê hương mình. Vào tháng 5, chính phủ thông báo sẽ xem xét lại kế hoạch của ông Phạm nhằm kết nối thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh bằng tuyến đường sắt cao tốc dài 1.500 km. Theo ước tính hiện tại, dự án sẽ tiêu tốn 67 tỷ đô la. 4/5 chi phí sẽ được nhà nước tài trợ thông qua khoản vay không lãi suất.

Chính những giấc mơ như thế này đã đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia lạc quan nhất châu Á, bất chấp những tranh cãi về thuế quan của Mỹ. Tâm trạng tích cực này cũng được thể hiện trên thị trường chứng khoán, và đó chính là lý do chính giúp ông Phạm Nhật Vượng và vợ ông tăng thêm khoảng 13 tỷ đô la trong năm nay. Và bất kỳ ai có vấn đề với chu kỳ này nên cẩn thận: Vài tuần trước, Vingroup đã kiện 68 nhà phê bình trong và ngoài nước vì lan truyền "những tuyên bố sai sự thật" về công ty và người sáng lập.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 12 tháng 10 năm