KẾ HOẠCH TÁI THIẾT DẢI GAZA CỦA TRUMP VÀ VỀ NGƯỜI PALESTINEE ĐANG CÒN NHIỀU TRANH CÃI 

Chỉ một ngày trước cuộc gặp giữa Donald Trump và Benjamin Netanyahu tại Washington, Thái tử Saudi Arabian đã đến Tel Aviv – ít nhất là trên một số bảng quảng cáo điện tử tại thủ đô Địa Trung Hải của Israel. “Chúng tôi đã sẵn sàng” là dòng chữ được viết bên dưới bức ảnh lớn chụp Mohammed bin Salman đang bắt tay Trump. Chiến dịch chính trị của “Liên minh An ninh Khu vực” của Israel ủng hộ việc mở rộng các liên minh của Israel – hướng đến mục tiêu chính của chính sách đối ngoại của Israel: quan hệ ngoại giao với Saudi Arabian.

Nhưng sự xuất hiện của Trump và Netanyahu đã đẩy tầm nhìn này đi xa hơn. Vào tối thứ Ba 5/2, Donald Trump đã nhắc lại một đề nghị cấp tiến tại Washington mà ông đã lần đầu tiên bày tỏ cách đây một tuần rưỡi: khoảng hai triệu người Palestine từ Dải Gaza nên được tái định cư vĩnh viễn. Ông cũng tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ kiểm soát lãnh thổ của Palestine. Đề nghị này có ý nghĩa gì đối với Israel và toàn bộ Trung Đông?

Sự từ chối của người Ả Rập

Vào lúc 4:40 sáng giờ địa phương, trước khi mặt trời mọc vào thứ Tư 6/2, Bộ Ngoại giao Saudi Arabia đã ra tuyên bố. Không trực tiếp nhắc đến Trump, Riyadh cho biết: "Vương quốc Ả Rập Saudi tái khẳng định sự phản đối rõ ràng của mình đối với mọi hành vi vi phạm quyền của người dân Palestine, dù là thông qua việc sáp nhập, xây dựng khu định cư của Israel hay các nỗ lực trục xuất người dân Palestine khỏi đất đai của họ". Sẽ không có việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel nếu không có nhà nước Palestine.

Kế hoạch của Trump cũng gặp phải sự phản đối ở các nước Ả Rập mà theo đề nghị của ông, nên tiếp nhận người Palestine: Jordan và Ai Cập. Chuyên gia chính sách đối ngoại Israel Nimrod Goren nói với tờ NZZ khi Trump lần đầu đưa ra đề nghị vào cuối tháng 1 rằng hai nước láng giềng của Israel sẽ không bao giờ đồng ý tái định cư cho hàng trăm nghìn người Palestine.

Những người dân ủng hộ Palestine ở cả hai quốc gia Ả Rập có khả năng sẽ nổi loạn. Ngoài ra, Ai Cập và Jordan còn lo ngại cho an ninh quốc gia của họ. Cả hai quốc gia đều không muốn Hamas hay tổ chức Jihad Hồi giáo Palestine có mặt trên lãnh thổ của mình vì các tổ chức chiến binh này có khả năng sẽ tiếp tục cuộc chiến chống lại Israel ngay cả khi đang lưu vong. Một số chuyên gia an ninh Israel cho rằng trong cuộc thảo luận, sự phản đối việc chấp nhận người Palestine ở Jordan và Ai Cập là điều thiêng liêng đến mức họ thậm chí sẽ chấp nhận việc chấm dứt hỗ trợ của Hoa Kỳ cho vấn đề này.

Và cuối cùng, không ai hỏi chính người Palestine. Bởi vì hầu hết người dân ở Dải Gaza có lẽ không muốn rời đi. Phần lớn họ là con cháu của những người đã trải qua thảm họa Nakba (“thảm họa”) năm 1948. Chấn thương tập thể do bị trục xuất sau khi Nhà nước Israel được thành lập vẫn còn ảnh hưởng cho đến ngày nay. Rất ít người tự nguyện rời bỏ đất đai của người Palestine.

Lịch sử, lợi ích an ninh và các cân nhắc chính trị trong nước của toàn bộ thế giới Ả Rập – cũng như luật pháp quốc tế – đang cản trở động thái của Trump. Vậy tại sao tổng thống Mỹ lại đưa ra đề nghị phi thực tế này?

Người Palestine như một con bài mặc cả

Ngay cả khi không có sự giúp đỡ của các quốc gia Ả Rập, siêu cường Hoa Kỳ có lẽ vẫn có thể thực hiện được kế hoạch này. Nhưng sau đó, hàng ngàn binh lính Mỹ sẽ phải dùng vũ lực để tiến hành thanh trừng sắc tộc ở Dải Gaza, qua đó gây ra một cuộc xung đột trong khu vực. Người tự xưng là người gìn giữ hòa bình và thương thuyết Donald Trump sẽ muốn tránh điều này.

Có nhiều khả năng là Trump đang theo đuổi “thuyết Madman-Theorie”. Ông ta nên được coi là người khó đoán và phi lý để các đối tác đàm phán của ông ta phải nhượng bộ. "Có lẽ Trump cũng đang đưa ra ý tưởng này để buộc các quốc gia Ả Rập tham gia nhiều hơn vào trật tự hậu chiến", chuyên gia an ninh người Israel Eldad Shavit thuộc Viện nghiên cứu an ninh quốc gia Tel Aviv cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

Các cuộc đàm phán về giai đoạn thứ hai của thỏa thuận con tin giữa Israel và Hamas đang bắt đầu tại Doha những ngày này – và cùng với đó là các cuộc đàm phán về “ngày hôm sau” ở Dải Gaza. Hiện nay, việc trục xuất khoảng hai triệu người Palestine và tiếp theo là sự chiếm đóng của Mỹ đang được đưa ra thảo luận. Các quốc gia Ả Rập có thể xử dụng kịch bản này như một mối đe dọa đối với Hamas nhằm buộc những người theo chủ nghĩa Hồi giáo ít nhất phải từ bỏ quyền lực. Sau đó họ có thể tuyên bố rằng họ đã ngăn chặn được kế hoạch của Trump.

Đề nghị ngừng bắn có ý nghĩa gì?

Tại Israel, đề nghị của Trump đã nhận được nhiều phản ứng trái chiều. Các chính trị gia cực hữu như Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich và Itamar Ben-Gvir đã thúc đẩy cái gọi là cuộc di cư tự nguyện của người Palestine khỏi Dải Gaza kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Cựu bộ trưởng an ninh Ben-Gvir cho biết hôm thứ Tư 6/2 rằng ông có thể trở lại chính phủ nếu Netanyahu thực hiện đề nghị của Trump.

Các chính trị gia cánh hữu ôn hòa hơn ca ngợi đề nghị của Mỹ là một giải pháp sáng tạo cho "thí nghiệm thất bại ở Gaza", như Bộ trưởng Ngoại giao Israel Gideon Saar đã phát biểu tại Knesset vào thứ Tư. Bản thân Netanyahu lúc đầu vẫn giữ im lặng. Rõ ràng là Thủ tướng Israel nhận thức được bản chất gây bùng nổ của đề xuất này. Tại Washington, Netanyahu chỉ nhắc lại ba mục tiêu chiến tranh đã biết của Israel mà ông đã xây dựng trong quá khứ.

Theo chuyên gia an ninh người Israel Eldad Shavit, động thái của Trump khiến giai đoạn thứ hai của thỏa thuận con tin vốn đã mong manh càng thêm nguy hiểm. Một mặt, Hamas có thể cảm thấy bị dồn vào chân tường và muốn giữ lại những con tin còn lại để bảo đảm  an toàn, mặt khác, Netanyahu có thể khuất phục trước sự cám dỗ củng cố phe cực hữu trong chính phủ của mình - những người phản đối kịch liệt việc chấm dứt chiến tranh. Động thái của Trump mang lại nhiều cơ hội mới và nhiều rủi ro. Liệu chiến thuật này có thành công hay không sẽ sớm trở nên rõ ràng: giai đoạn đầu tiên của lệnh ngừng bắn sẽ kết thúc sau ba tuần rưỡi nữa.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 6 Februar 2025