MỐI NHỤC THỨ 3 CHO ÂU CHÂU TẠI HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH CHO UKRAINE Ở WASHINGTON

Chỉ trong vài tuần, Donald Trump đã ba lần làm bẽ mặt các đại diện hàng đầu của Âu châu trước công chúng thế giới: lần đầu tiên tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở The Hague vào cuối tháng 6, sau đó là trong các cuộc đàm phán thương mại với Liên minh Âu châu tại Scotland vào cuối tháng 7, và giờ là trong các cuộc đàm phán về Ukraine tại Washington. Giống như những đứa trẻ nhút nhát, những người trước đây từng sợ bị một hiệu trưởng nóng tính đánh đòn, người Âu châu giờ đây ngồi trước bàn làm việc của Trump tại Phòng Bầu dục. Trong tương lai gần, không ai nếu không muốn làm trò hề thì cần phải nói về chủ quyền Âu châu hay Âu châu như một khối quyền lực tự tin trong một thế giới đa cực.

Một số nhà phê bình phàn nàn rằng Âu châu đang tự hạ thấp mình một cách không cần thiết trong sự hòa hợp của các cường quốc; xét cho cùng, Âu châu muốn mình là một cường quốc kinh tế và thương mại hàng đầu, nên tự tin thể hiện sức mạnh của mình trong các cuộc đàm phán. 

Những người lập luận theo cách này đã đánh giá thấp sự phụ thuộc của sức mạnh kinh tế vào trật tự địa chính trị tương ứng. Quyền lực kinh tế đặc biệt hiệu quả trong một thế giới không có căng thẳng địa chính trị, nơi một bá chủ nhân từ, vì lợi ích riêng của mình, bảo đảm một thế giới hòa bình. Theo nhà sử học kinh tế người Mỹ Charles Kindleberger, một nền kinh tế toàn cầu hùng mạnh phụ thuộc vào sự tồn tại của một bá chủ. Theo cách giải thích này, toàn cầu hóa vào cuối thế kỷ 19 dựa trên Pax Britannica, và toàn cầu hóa vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 dựa trên Pax Americana.

Người Âu châu dựa vào "quyền lực mềm".

Trong Pax Americana của những thập niên gần đây, người Âu châu, dựa trên quyền lực kinh tế của mình, đã có thể tự giới hạn mình bằng những phương tiện mà nhà khoa học chính trị người Mỹ Joseph Nye đã tóm tắt dưới thuật ngữ "quyền lực mềm": ngoại giao, hợp tác, khuyến khích vật chất và thúc đẩy dân chủ. Trong nhiều năm, các chính trị gia Đức, đặc biệt là các chính trị gia Đức, đã hào hứng rao giảng đạo đức trên khắp hành tinh bằng những câu nói như "Thay đổi thông qua thương mại" hoặc "Ai nói thì không bắn", trong khi Liên minh Âu châu tìm cách áp đặt chính sách khí hậu và các tiêu chuẩn xã hội cho các đối tác của mình trong các hiệp định thương mại.

Người Âu châu đã chuyển gánh nặng an ninh bên ngoài sang người Mỹ, một di tích của quá khứ xa xôi mà họ thường hay than phiền. Ngay từ thời Barack Obama, người được ca ngợi ở Âu châu, Mỹ đã cảnh báo rằng mọi thứ không thể tiếp tục như thế này. Đáp lại, người Âu châu đã đeo bịt tai và tiếp tục như trước.

Các giai đoạn ổn định bá quyền là ngoại lệ trong lịch sử những thế kỷ qua. Quy luật là sự cạnh tranh giữa các cường quốc khi không có một bá chủ nào đảm đảm hòa bình. Trong một thế giới như vậy, "quyền lực mềm" là không đủ; thay vào đó, "quyền lực cứng" truyền thống là thiết yếu, chủ yếu bao gồm sức mạnh quân sự. 

Các chế độ độc tài hung hăng đánh giá sức mạnh của đối thủ không phải bằng những lời lẽ khôn ngoan của đại diện mà bằng số lượng bom đạn trong kho vũ khí quân sự của họ. Chỉ riêng sức mạnh kinh tế là không đủ trong một thế giới của các cường quốc đối địch, vì nó không thể bù đắp cho sự thiếu hụt về năng lực phòng thủ quân sự. Nhận thức cay đắng, nhưng về cơ bản là rất cũ này, vẫn là lý do quan trọng nhất khiến Âu châu vẫn bất lực trước những lời sỉ nhục của Trump, bây giờ và trong tương lai gần.

Hàng thập niên thất bại do thiếu hiểu biết về địa chính trị không thể được khắc phục trong thời gian ngắn. Âu Châu sẽ vẫn phụ thuộc vào Hoa Kỳ trong một thời gian dài, và về phần mình, vì lý do địa chính trị, Hoa Kỳ không thể để Âu Châu bị bỏ rơi. Âu Châu sẽ phải trả giá cho sự hỗ trợ này trong nhiều năm tới.

Những lời lẽ hoa mỹ hay những lời than phiền triền miên đều không có tác dụng; chỉ có sự nỗ lực và quyết tâm mới có thể. Những tuyên bố mới về ý chí tự vệ của Âu Châu phải được tiếp nối bằng những hành động thuyết phục và bền bỉ. Để tài trợ cho những nỗ lực này và ngăn chặn chủ nghĩa cực đoan chính trị, Âu Châu, với nền tảng kinh tế đã bị xói mòn từ lâu, cần một động lực mới. 

Việc hoàn thiện thị trường nội khối EU, nên bãi bỏ quy định và phi quan liêu hóa mạnh mẽ, nhưng trên hết là lòng dũng cảm để nắm bắt những cơ hội mà công nghệ hiện đại mang lại, là một phần trong sứ mệnh của Âu Châu. Và Âu Châu trước tiên là phải giành được sự tôn trọng của thế giới nếu muốn được coi trọng trong tương lai.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 22 tháng 8 năm 2025