CUỐI CÙNG IRAN ĐÃ CHO PHÉP CÁC THANH TRA CỦA IAEA VÀO NƯỚC NÀY ĐỂ KIỂM SOÁT VỀ VẤN ĐỀ HẠT NHÂN

Ngay trước khi kết thúc tối hậu thư của Âu châu trong tranh chấp hạt nhân với Iran, ran đã cho phép các thanh tra viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vào nước này lần đầu tiên. Tổng Giám đốc IAEA, Rafael Grossi, đã xác nhận trong hai cuộc phỏng vấn trên truyền hình rằng các nhân viên của cơ quan này đã có mặt tại Iran, mặc dù họ vẫn chưa thống nhất về "tất cả các phương thức và những bước đi thực tế".

Các nước Âu châu thuộc nhóm E3 (Đức, Pháp và Anh) đã đặt ra thời hạn chót là cuối tháng 8 này và đe dọa rằng nếu họ không tuân thủ, họ sẽ khởi động cơ chế "phục hồi" của thỏa thuận hạt nhân, qua đó sẽ áp đặt lại một loạt các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ đối với Iran. Ngoài việc nối lại các cuộc thanh tra, E3 còn yêu cầu thông tin về các kho dự trữ Uranium làm giàu cao bị nghi ngờ của Iran và việc nối lại các cuộc đàm phán hạt nhân với Hoa Kỳ. Về phần mình, Iran cáo buộc E3 lạm dụng cơ chế "phục hồi".

Thỏa thuận hết hạn vào tháng 10

Hôm thứ Ba 26 tháng 8, một vòng đàm phán khác giữa E3 và Iran tại Genève đã kết thúc "mà không có kết quả cuối cùng". Tuy nhiên, họ tuyên bố rằng họ vẫn đang nỗ lực tìm kiếm một giải pháp ngoại giao và vẫn "sẵn sàng đối thoại với phía Iran". Tuy nhiên, có nhiều lo ngại trong cộng đồng Âu châu rằng Iran đang câu giờ, như đã từng làm trong quá khứ. Thỏa thuận hạt nhân Vienna sẽ hết hạn vào tháng 10. Điều này cũng sẽ chấm dứt khả năng Âu châu tái khởi động các lệnh trừng phạt thông qua cơ chế "phục hồi".

Tổng giám đốc IAEA Grossi không cung cấp bất kỳ thông tin nào về những cơ sở mà các thảnh tra sẽ được phép đến thăm. Ông nói với BBC rằng đây là vấn đề riêng giữa Iran và cơ quan năng lượng nguyên tử. Tuy nhiên, ông bảo đảm rằng các cuộc thanh tra luôn được thực hiện theo "các tiêu chuẩn chung". "Điều quan trọng là các thanh tra viên phải có mặt tại Iran", Grossi nói và mô tả bước đi này là một bước ngoặt.

Người phát ngôn của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Iran chỉ xác nhận chuyến thăm của các thanh tra viên đến nhà máy điện Bushehr, nơi không bị nghi ngờ là một phần của chương trình hạt nhân quân sự. Đề cập đến những hạn chế pháp lý đối với IAEA do Quốc hội Iran ban hành sau các cuộc không kích quân sự giữa Israel và Mỹ, ông cho biết rằng bất kỳ cuộc thanh tra nào cũng sẽ phụ thuộc vào sự chấp thuận của Hội đồng An ninh Quốc gia.

Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi cũng bác bỏ thông tin cho rằng đã có thỏa thuận giữa IAEA và Iran về quy trình thanh tra. "Chưa có văn bản nào được phê duyệt cuối cùng", ông Araghchi nói với truyền thông Iran. Một số quan điểm đã được trao đổi, và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã "giải thích quan điểm của mình".

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 28 tháng 8 năm 2025