KHI CHÍNH PHỦ HOA KỲ ĐÓNG CỬA THÌ CHUYỆN GÌ SẼ XẢY RA?

Giải thích của tác giả Stephanie Höppner:  Nhiều cơ quan chính phủ hiện đang bị ảnh hưởng bởi việc đóng cửa này. Nhân viên chính phủ lo sợ mất việc. Cùng xem xét các cơ chế, bối cảnh và hậu quả của việc tạm thời bị đóng băng ngân sách.

Việc đóng cửa chính phủ ở Hoa Kỳ đã diễn ra kể từ ngày 1 tháng 10 và chưa thấy hồi kết. Do hậu quả của việc đóng băng ngân sách, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố sa thải các quan chức liên bang đầu tiên. Nhưng thuật ngữ "đóng cửa" thực chất có nghĩa là gì? Và nó có thể kéo dài bao lâu?

Đóng cửa chính phủ là gì?

Trong chính trị Hoa Kỳ, "đóng cửa" được nhắc đến khi Thượng viện, Hạ viện và Tổng thống không thể thống nhất về việc giải ngân ngân sách mới. Nếu không có ngân sách hoặc ít nhất là một ngân sách tạm thời được thông qua, chính phủ sẽ không còn được phép chi tiêu thêm nữa, và phần lớn các cơ quan hành chính liên bang sẽ tạm thời ngừng hoạt động.

Cơ sở pháp lý cho việc này là "Đạo luật Chống Thiếu hụt". Đạo luật này cấm chi tiêu liên bang mà không có sự chấp thuận trước của cơ quan lập pháp. Luật này được thông qua lần đầu tiên vào năm 1884.

Đó chính xác là những gì đã xảy ra vào tuần trước: Cho đến phút cuối cùng, người ta vẫn hy vọng rằng Quốc hội Hoa Kỳ sẽ đồng ý về ngân sách. Nhưng vì điều đó đã không xảy ra, nên việc đóng cửa chính phủ đã bắt đầu. Cả đảng Cộng hòa cầm quyền và đảng Dân chủ đối lập đều phải chịu trách nhiệm.

Việc đóng cửa chính phủ thường xuyên như thế nào?

Đã có rất nhiều lần đóng cửa chính phủ trong lịch sử Hoa Kỳ; kể từ năm 1976, đã có 21 lần, bao gồm cả lần đóng cửa hiện tại. Lần đóng cửa chính phủ dài nhất cho đến nay kéo dài trọn vẹn 35 ngày, từ tháng 12 năm 2018 đến tháng 1 năm 2019, cũng dưới thời Trump.

Vào thời điểm đó, Quốc hội đã từ chối phân bổ 11 tỷ đô la cho việc xây dựng bức tường biên giới với Mexico. Cuối cùng, họ đã đồng ý về một ngân sách loại trừ chính khoản ngân sách này.

Hậu quả của việc đóng cửa chính phủ là gì?

Ước tính có khoảng 750.000 nhân viên liên bang bị ảnh hưởng bởi việc đóng băng ngân sách và các đợt nghỉ phép liên quan, chủ yếu trong chính quyền liên bang, nhưng cũng có cả trong ngành hàng không và các tổ chức công cộng như công viên quốc gia và bảo tàng tiểu bang. Điều này có nghĩa là việc đóng cửa chính phủ cũng có thể ảnh hưởng đến khách du lịch: Trong lần đóng cửa năm 2013, hàng triệu du khách đã bị từ chối vào các công viên quốc gia và bảo tàng tiểu bang.

Tuy nhiên, nhân viên cảnh sát, tuần tra biên giới, bệnh viện và kiểm soát không lưu vẫn hoạt động bình thường.

Nhưng điều này gây ra hậu quả nghiêm trọng không chỉ đối với công chúng mà còn đối với cả nhân viên. Kể từ lần đóng cửa gần nhất vào năm 2018/2019, một luật đã được ban hành để bảo đảm tất cả nhân viên liên bang bị ảnh hưởng được trả lương sau khi ngân sách mới được hoàn thiện.

Nhưng liệu điều này có thể áp dụng cho tất cả những người bị ảnh hưởng lần này hay không vẫn còn là một câu hỏi. Chính quyền Trump đã chỉ thị cho một số cơ quan liên bang xem xét khả năng sa thải vĩnh viễn. Lương trả chậm cũng không được bảo đảm cho các nhà thầu phụ làm việc cho chính phủ. Ngoài ra, nhiều người Mỹ không có nhiều tiền tiết kiệm, và việc thiếu hụt lương có thể ảnh hưởng nặng nề đến họ, ngay cả khi họ nhận lương muộn hơn.

Tại sao các cuộc đàm phán thất bại?

Lần này, vấn đề chính là chính sách chăm sóc sức khỏe. Đảng Dân chủ yêu cầu Đảng Cộng hòa tiếp tục bảo đảm sự hỗ trợ của chính phủ cho "Obamacare", là chương trình bảo hiểm y tế được đưa ra dưới thời Tổng thống Barack Obama. Họ cũng đang thúc đẩy việc đảo ngược các khoản cắt giảm chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe dành cho các bộ phận dân số nghèo hơn ("Medicare"). Những khoản cắt giảm này là một phần trong gói luật của Donald Trump, "dự luật lớn và đẹp đẽ".

Tuy nhiên, Đảng Cộng hòa kịch liệt phản đối điều này. Thay vào đó, họ tuyên bố rằng Đảng Dân chủ cũng muốn phân bổ ngân sách cho chăm sóc sức khỏe cho người nhập cư không có giấy tờ. Đảng Dân chủ kịch liệt phủ nhận điều này.

Làm thế nào Trump có thể lợi dụng việc đóng cửa chính phủ để đạt được lợi thế?

Đối với Đảng Dân chủ, việc đóng cửa chính phủ là một con dao hai lưỡi. Một mặt, việc thông qua ngân sách là một trong số ít cơ hội để chống lại chủ nghĩa đơn phương chính trị của tổng thống Mỹ. Mặt khác, việc đóng cửa chính phủ là một công cụ quyền lực được hoan nghênh để Trump tiếp tục thu hẹp bộ máy chính phủ. Ông đã tuyên bố sa thải các quan chức chính phủ đầu tiên vào Chủ nhật 5 tháng 10. Việc sa thải cuối cùng các quan chức liên bang hiện đang được tiến hành, Trump nói với các phóng viên tại White House ở Washington.

"Tất cả là do Đảng Dân chủ. Đảng Dân chủ đang gây ra tình trạng mất việc làm", đảng Cộng hòa nói thêm, để ám chỉ phe đối lập trong Quốc hội. Khoản tài trợ cho các dự án khí hậu trị giá gần 8 tỷ đô la Mỹ cũng sẽ bị cắt giảm, thông báo này đã được công bố vài ngày trước.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Hiện chưa rõ Hoa Kỳ sẽ duy trì chế độ "đóng cửa" trong bao lâu nửa? Quốc hội phải đạt được thỏa thuận, nhưng các rào cản vẫn còn tồn tại. Việc đóng băng ngân sách sẽ không kết thúc cho đến khi một ngân sách chuyển tiếp được thông qua. Để làm được điều này, Đảng Cộng hòa sẽ cần ít nhất 60 trong số 100 phiếu bầu tại Thượng viện. Vì bản thân Đảng Cộng Hòa chỉ nắm giữ 53 ghế, họ còn phải phụ thuộc vào 7 phiếu bầu nửa từ các đảng viên Đảng Dân chủ

Đảng Dân chủ, ngược lại, đang chịu áp lực: Một mặt, họ muốn có nhiều nhượng bộ hơn về chính sách chăm sóc sức khỏe. Mặt khác, nhiều cử tri Đảng Dân chủ muốn có một thỏa thuận với đảng Cộng Hòa.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 8 tháng 10 năm 2025