TRONG MỘT THỜI GIAN RẤT NGẮN: DONALD TRUMP ĐANG BIẾN NỀN DÂN CHỦ MỸ THÀNH CHẾ ĐỘ CHUYÊN CHẾ NHƯ THẾ NÀO? 

Bản giao hưởng số 10 dang dở của Gustav Mahler là một trong những tác phẩm hiếm khi được trình diễn của nhà soạn nhạc người Áo. Cùng với bản giao hưởng trữ tình của người đồng hương Alexander Zemlinsky, người đã trốn sang Mỹ để thoát khỏi Đức Quốc xã, tác phẩm này được lên kế hoạch là điểm nhấn của mùa diễn của Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia tại Washington vào đầu tháng 12. Nhưng vài tuần trước đó, buổi hòa nhạc đột nhiên bị hủy bỏ: Địa điểm biểu diễn chính của dàn nhạc, Trung tâm Kennedy, cần được sử dụng cho một mục đích khác.

Không ai khác ngoài tổng thống Mỹ đã tuyên bố tham dự, tất nhiên không phải với tư cách khách mời trong khu vực VIP, mà là nhân vật chính trên sân khấu. Tại đó, Donald Trump đầu tiên đã tự mình nhận chiếc cúp Hòa bình FIFA bằng vàng khổng lồ trong một buổi lễ bốc thăm World Cup đầy xấu hổ. Sau đó, ông đeo chiếc huy chương quanh cổ. Hai ngày sau, trong bộ lễ phục, ông chủ trì buổi dạ tiệc vinh danh thường niên của Trung tâm Kennedy cho ngôi sao hành động Sylvester Stallone và ban nhạc yêu thích của ông, Kiss, trước một khán giả có thiện cảm về chính trị. Người đàn ông 79 tuổi tỏ ra rất phấn khởi: "Chương trình này đang thu hút lượng người xem rất lớn," ông reo lên. "Đây là buổi tối quan trọng nhất trong lịch sử Trung tâm Kennedy."

Kể từ khi Trump nhậm chức cách đây 11 tháng, trung tâm văn hóa bên bờ sông Potomac, được khai trương năm 1971 và vốn truyền thống không mang tính chính trị, đã trải qua một sự chuyển đổi triệt để. Ngay cả ở sảnh vào, du khách giờ đây được chào đón bằng bốn bức chân dung lớn của tổng thống và phó tổng thống. Một phần lớn nhân viên đã bị sa thải, và tất cả các thành viên đảng Dân chủ đã bị loại khỏi hội đồng cố vấn. Các buổi biểu diễn thân thiện với cộng đồng LGBTQ và các chương trình biểu diễn drag queen đã bị loại bỏ khỏi chương trình.

Thay vào đó, có nhiều nhạc đồng quê hơn, phim tôn giáo Cơ đốc giáo và quốc ca Mỹ được phát mỗi tối. Nhưng đây mới chỉ là khởi đầu: Tổng thống đang lên kế hoạch cho một cuộc cải tạo trị giá hàng triệu đô la, xử dụng rất nhiều vàng và đá cẩm thạch. Việc ông dự định đổi tên ngôi đền cũ của các nàng thơ, nơi gần đây được xử dụng làm địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầu tư Mỹ-Ả Rập Saudi của ông, thành "Trung tâm Trump" là điều ai cũng biết.

Dưới thời Trump, những kẻ phạm tội trở thành anh hùng, bạn bè trở thành kẻ thù.

Những gì đang xảy ra ở phía tây Washington, trong tầm nhìn của khách sạn Watergate đầy tai tiếng, là biểu tượng cho sức mạnh đáng kinh ngạc mà Trump đã dùng trong một thời gian ngắn để đập tan các chuẩn mực truyền thống và khuất phục những vùng rộng lớn của đất nước. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, các phương tiện truyền thông, các công ty luật và các trường đại học đều đã khuất phục. Quốc hội chỉ còn là hình thức. Và các cuộc họp nội các tại White House, giờ đây đã bị tước bỏ cánh phía đông, thậm chí còn vượt qua cả các cuộc họp ở Bình Nhưỡng, Bắc Hàn, về mức độ sùng bái cá nhân.

"Chúng ta có một đất nước hoàn toàn khác so với một năm trước," Trump tự hào tuyên bố tại Gala Kennedy. Nhận định này khó có thể bị nhiều người trong nước Mỹ vốn đang chia rẽ sâu sắc phản bác. Quốc gia từng tự xưng là thành trì của nền dân chủ và tự do dân sự giờ đây lại cho phép người dân Mỹ Latinh bị bắt cóc mà không cần xét xử bởi các sĩ quan cảnh sát đeo mặt nạ, cho phép những kẻ bị cáo buộc buôn lậu ma túy ở vùng Karibik 

Xử dụng các công tố viên tham nhũng để đàn áp phe đối lập, công khai sỉ nhục các nhà báo bất đồng chính kiến ​​trên mạng, loại bỏ các triển lãm phê phán khỏi bảo tàng và đối xử với các đồng minh NATO như kẻ thù.

Sự thay đổi mô hình dưới thời Trump

Sự thay đổi mô hình thể hiện rõ ràng trong cách giải quyết các vụ tấn công Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021. Năm năm trước, nỗ lực bạo lực của những kẻ bạo loạn cánh hữu nhằm ngăn chặn việc xác nhận kết quả bầu cử hợp lệ đã gây sốc ngay cả đối với các đảng viên Cộng hòa nổi tiếng. Giờ đây, Trump đã ân xá cho tất cả những kẻ nổi loạn và ca ngợi cuộc đảo chính như một cuộc đấu tranh yêu nước vì tự do.

Những kẻ gây tội ác trở thành anh hùng, bạn bè trở thành kẻ thù, kiểm duyệt trở thành tự do ngôn luận mới, và ảo tưởng về quyền lực tuyệt đối của kẻ độc tài tương lai bị lu mờ bởi những tội ác mới xuất hiện mỗi ngày, người ta có thể chóng mặt trước tốc độ mà Donald Trump đã cách mạng hóa đất nước và phá vỡ trật tự cũ chỉ trong vòng một năm.

Trump đã bị cực đoan hóa gấp hàng nghìn lần kể từ nhiệm kỳ đầu tiên

Trong mười năm tiếp theo, Trump đã đóng nhiều vai trò khác nhau. Có lúc ông là ứng cử viên, có lúc là tổng thống, có lúc là người thua cuộc bầu cử, có lúc là nạn nhân giả tạo, có lúc là kẻ gây hấn tàn bạo. Với hơn 100 triệu người theo dõi trên X (trước đây là Twitter) và mười triệu người hâm mộ trên nền tảng riêng của mình, TruthSocial, ông luôn sở hữu chiếc loa phóng thanh lớn nhất thế giới. Nhờ đó, ông liên tục thay đổi các câu chuyện và chuẩn mực theo hướng có lợi cho mình.

Trump không có một hệ tư tưởng cố định. Tuy nhiên, cốt lõi chính trị của ông hầu như không thay đổi trong hơn một thập kỷ: sự căm ghét người nhập cư và các đối thủ chính trị, sự ngưỡng mộ đối với những nhà cai trị độc tài, sự coi thường luật pháp, những lời nói dối không kiềm chế, tính ích kỷ tự mãn, và trên hết, sự quan tâm đến việc làm giàu cá nhân, tất cả những điều này đã đặc trưng cho nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Nó chỉ đơn giản là trở nên cực đoan hơn gấp nghìn lần kể từ đó.

Không còn cố vấn nào để kiềm chế ông ta nữa

Ngay từ chiến dịch tranh cử năm 2016, Trump đã phỉ báng người nhập cư là "những kẻ hiếp dâm" và "những kẻ buôn bán ma túy". Ông ta coi thường giới truyền thông, gọi họ là "kẻ thù của nhân dân". Ông ta ve vãn lãnh đạo Điện Kremlin Vladimir Putin, người mà ông ta cho là đáng tin cậy hơn các cơ quan tình báo Mỹ tại hội nghị thượng đỉnh Helsinki vào tháng 7 năm 2018. Trong một cuộc điện thoại huyền thoại năm 2019, ông ta đã cố gắng tống tiền tổng thống Ukraine mới đắc cử Wolodymyr Selenskyj.

Mùa hè năm 2020, ông ta đã cho người giải tán những người biểu tình ôn hòa tại công viên Lafayette trước White House bằng dùi cui và hơi cay, rồi sau đó lại đứng trước một nhà thờ cầm Kinh Thánh. Ngay cả khi đó, ông ta vẫn điều động Vệ binh Quốc gia. Các chuyên gia kiểm chứng thông tin của tờ Washington Post đã thống kê được hơn 30.000 tuyên bố sai hoặc gây hiểu nhầm trong suốt 4 năm. Không thể nào quên được lời khuyên của ông ta về việc tiêm chất khử trùng để chống lại Virus corona và nỗ lực thao túng đường đi của một cơn bão trên bản đồ bằng bút dạ.

Lịch sử lặp lại – “lần đầu là bi kịch, lần thứ hai là trò hề”, Karl Marx đã viết trong bài luận về cuộc đảo chính của Napoleon III. Với Trump, mọi chuyện lại ngược lại: Bốn năm đầu tiên của ông tại White House, với những thăng trầm hỗn loạn, giống như một trò hề. Giờ đây, chúng ta đang chứng kiến ​​một bi kịch đầy kịch tính với một kết cục được cho là thảm khốc.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, những bản năng độc đoán tồi tệ nhất của kẻ ái kỷ cuồng loạn đã bị kiềm chế bởi các cố vấn, Quốc hội và tòa án. Cựu Chánh văn phòng John Kelly, cựu Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mark Milley, những người hiện mô tả cấp trên cũ của họ là "phát xít" hoặc "nhân vật nguy hiểm nhất" trong lịch sử Hoa Kỳ, đã bị chi phối bởi các giá trị truyền thống và mối quan tâm đến danh tiếng của họ, bất chấp quan điểm bảo thủ kiên định.

Trả thù là động cơ chính của Trump. Nội các hiện tại của Trump, một đám người xu nịnh và những kẻ cực đoan cuồng tín, không hề có những sự kiềm chế như vậy. Quốc hội do đảng Cộng hòa thống trị đóng vai trò như xưởng chế tạo của White House. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump đã nghiêng Tòa án Tối cao về phía cánh hữu. Và Quỹ Heritage bảo thủ đã cung cấp cho ông "Dự án 2025", một bản kế hoạch chi tiết cho 220 sắc lệnh hành pháp mà ông đã ban hành trong vài tháng đầu tiên, nhiều bằng cả nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Nhưng sự khác biệt nguy hiểm nhất giữa Trump 2.0 và Trump 1.0 nằm ở động cơ của ông. Một động cơ độc hại đã che lấp khát vọng quyền lực độc đoán và làm giàu cá nhân: trả thù. Trong thế giới quan méo mó của Trump, giới tinh hoa, "nhà nước ngầm", đảng Dân chủ, báo chí, và nếu cần thiết, thậm chí cả Ukraine đã âm mưu chống lại ông: Đầu tiên, họ bị cáo buộc muốn làm tổn hại ông bằng cách tiết lộ các mối liên hệ của ông với Moskau trong chiến dịch tranh cử năm 2016; sau đó, với các thủ tục luận tội đầu tiên về cuộc điện thoại tai tiếng với Selenskyj; rồi với việc "làm sai lệch" kết quả bầu cử năm 2020; và cuối cùng, với các thủ tục luận tội thứ hai về âm mưu đảo chính. Giờ đây, ông ta đang trả thù những "kẻ thù" mà ông ta căm ghét.

Điều tai hại là cả hai nỗ lực luận tội đều thất bại do sự hèn nhát của hầu hết các đảng viên Cộng hòa. Việc truy tố các tội danh của Trump đã bị đình trệ vì chính quyền Biden khởi xướng việc truy tố quá muộn và thiếu năng lực chính trị. Thậm chí đáng báo động hơn: Trump thực sự mạnh lên sau phiên tòa quan trọng nhất vì Tòa án Tối cao đã trao cho ông ta quyền miễn trừ rộng rãi. Người đàn ông đang nung nấu ý định trả thù này có thể hiểu điều đó như một giấy phép để phạm tội trong tương lai khi còn đương chức.

Nhưng tổng thống không chỉ gây áp lực kinh tế. Ông ta đang trực tiếp xử dụng quân đội và tư pháp trong cuộc chiến chống lại các đối thủ chính trị của mình. Vào tháng 9, ông ta đã tuyên thệ nhậm chức cho các lãnh đạo quân đội cả nước trong một bài phát biểu, cam kết họ sẽ chiến đấu chống lại "kẻ thù bên trong". Sau khi tuyên bố "tình trạng khẩn cấp quốc gia" giả tạo, ông ta hiện đã triển khai 8.000 binh sĩ Vệ binh Quốc gia ra đường phố các thành phố của Mỹ, những binh sĩ này có thể được tăng viện bất cứ lúc nào và được xử dụng để đàn áp các cuộc biểu tình tiềm tàng.

"Bạn tốt" với các nhà độc tài

Sau khi bổ nhiệm các công tố viên dễ bảo, ông ta đã có được cáo trạng chống lại cựu giám đốc FBI, James Comey, người bị cáo buộc không trung thành, và Tổng chưởng lý New York Letitia James, người đã đưa ra cáo trạng chống lại ông ta vào năm 2022 về tội gian lận ngân hàng và bảo hiểm. Cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông ta, John Bolton, có khả năng sẽ là người tiếp theo. Trump dự định triệu tập Thượng nghị sĩ Dân chủ kiêm phi công Thủy quân lục chiến Mark Kelly và đưa ông ta ra xét xử tại tòa án quân sự. Ông ta cố tình nhắm mục tiêu vào các nhà tài trợ lớn cho Đảng Dân chủ bằng các cuộc điều tra của cơ quan thuế. Đồng thời, ông ta cản trở việc bào chữa cho các tù nhân chính trị bằng cách từ chối cấp phép an ninh cần thiết cho luật sư và không cho họ tiếp xúc các hồ sơ.

Mohammed bin Salman là một trong những người được kính trọng nhất trên thế giới.

Tất cả những điều này gợi nhớ một cách đáng báo động đến tình trạng ở các quốc gia phi dân chủ. Thật vậy, Trump ngưỡng mộ những nhà độc tài như Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman. Trong chuyến thăm Washington hồi tháng 11, ông đã ca ngợi người đàn ông mà theo các cơ quan tình báo Mỹ, đã cho phép vụ giết người dã man và phân xác một nhà báo Mỹ bảy năm trước, trong suốt 3/4 giờ tại Phòng Bầu dục xa hoa, là một "người bạn tốt" và "một trong những người được kính trọng nhất trên thế giới". Ông ta gạt bỏ những câu hỏi chỉ trích từ các phóng viên và thẳng thừng đe dọa một phóng viên của ABC ("Cô ấy là một trong những người tệ nhất") trước mặt vị khách gây tranh cãi rằng sẽ thu hồi giấy phép phát sóng của công ty cô ấy.

"Chúng ta luôn cùng quan điểm về mọi vấn đề", tổng thống nói với con trai của nhà vua tại một thời điểm, trước khi sau đó mời ông ta đến một bữa tiệc tối xa hoa. Một tuyên bố hé lộ những điềm xấu cho tương lai.

Cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp diễn ra vào mùa thu. Liệu nền dân chủ Mỹ có thể sống sót sau cuộc tấn công trực diện của Trump? Tờ New York Times đã đưa ra 12 tiêu chí để phân biệt các chế độ độc tài với các xã hội tự do. Ranh giới giữa hai thái cực này rất mờ nhạt. Trong một đánh giá quan trọng của các phóng viên vào tháng 11, Mỹ, nhìn chung chỉ được xếp hạng ở mức trung bình. Tuy nhiên, các dấu hiệu đã chỉ rõ điều kiện độc tài trong việc đối xử với các nhóm thiểu số, sự sùng bái cá nhân và làm giàu cá nhân.

Trump có thể đẩy sự phá hoại trật tự dân chủ đi xa đến mức nào có lẽ sẽ được quyết định vào năm tới. Vào mùa thu, Hạ viện và một phần Thượng viện sẽ tiến hành bầu cử lại. Đảng Dân chủ chỉ đang dần hồi phục sau cú sốc ban đầu. Nhưng các phong trào quần chúng đã đưa hàng triệu người xuống đường trong các cuộc biểu tình "Không có vua chúa". Tỷ lệ ủng hộ của tổng thống đang ở mức thấp kỷ lục. 

Và trong số các đảng viên Cộng hòa, sự lo lắng dường như đang dần xuất hiện sau những thất bại nặng nề của họ trong các cuộc bầu cử khu vực khác nhau. Điều đó mang lại lý do để hy vọng.

Trump nguy hiểm nhất khi ở thế phòng thủ.

Nhưng Trump nguy hiểm nhất khi ở thế phòng thủ. Ông ta có khả năng sẽ đáp trả những khó khăn chính trị bằng cách đàn áp mạnh mẽ hơn nữa. Do đó, câu hỏi then chốt là liệu ngành tư pháp, với tư cách là trụ cột cuối cùng của nền dân chủ, cuối cùng có ngăn chặn được ông ta hay không?. Các đối thủ của ông ta gần đây đã đạt được những thành công đáng kể tại các tòa án cấp thấp hơn. Nhưng cuối cùng, những câu hỏi mang tính quyết định sẽ phải được Tòa án Tối cao phán quyết.

Cho đến nay, các thẩm phán của tòa án tối cao đã tránh bất kỳ cuộc đối đầu trực tiếp nào với kẻ độc tài tương lai. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu Trump cuối cùng đẩy giới hạn đi quá xa đến mức ngay cả một số thẩm phán hết sức bảo thủ cũng không thể chịu đựng được nữa? Nếu họ hợp lực với các đồng nghiệp tự do của mình chống lại bạo chúa? Và nếu tổng thống sau đó phớt lờ phán quyết?

Cho đến nay, không ai ở Washington muốn công khai suy đoán về một cuộc khủng hoảng hiến pháp với sự leo thang bạo lực. Nhưng nền dân chủ Mỹ, trong năm thứ 250 của mình, đang đối mặt với một thử thách sống còn. "Tôi không biết," Trump trả lời vài tháng trước khi được hỏi liệu ông có bị ràng buộc bởi Hiến pháp hay không. Câu trả lời cho thấy điều tồi tệ nhất.

Vũ Thái An, người lính VNCH, 29 Dez 2025