TÀU ROBOT SÁT THỦ NGÀY CÀNG TIẾN BỘ VỚI NHỮNG TIỀM NĂNG ĐÁNG KỂ TRONG THỰC CHIẾN

Hải quân Mỹ ngày càng dựa vào các con tàu tự động trong các hoạt động tác chiến. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu trí tuệ nhân tạo (AI) mắc phải sai lầm chết người?  Các xuồng không người lái Magura của Ukraine đã đạt được thành công đáng kể trước lực lượng hải quân Nga ở Biển Đen, bất chấp nguồn lực hết sức hạn chế của Hải quân Ukraine.

Chúng đánh chìm các tàu ​​chiến trong các cuộc tấn công kiểu cảm tử, nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng trọng yếu và hoạt động theo đàn để áp đảo hệ thống phòng thủ của đối phương.

Pentagon muốn có phần của mình.

Những phương tiện chiến đấu trên nước rất có kết quả đáng kể đã làm cho Pentagon lẫn ngành kỹ nghệ quốc phòng Mỹ cũng muốn có phần của mình.

Với vốn đầu tư từ các nhà đầu tư mạo hiểm và ngày càng nhiều từ Bộ Quốc phòng Mỹ, cơ quan đã trao các hợp đồng trị giá hàng trăm triệu đô la, các công ty khởi nghiệp quốc phòng như Saronic, BlackSea và Blue Water Autonomy đang nghiên cứu thế hệ tàu tự động và bán tự động mới.

Những phương tiện này bao gồm từ những chiếc thuyền nhỏ không người lái đến các phương tiện trên mặt nước không người lái lớn (LUSV) dài vài chục mét, và thậm chí cả tàu ngầm.

Do tính đa dạng của chúng, từ tàu chiến mặt nước chiến thuật đến hệ thống dưới nước chiến lược, chúng sở hữu nhiều khả năng, bao gồm thám sát và tuần tiểu, vận chuyển hàng hóa và tải trọng, và ngày càng có khả năng gây sát thương trong các bối cảnh động học như bắn đạn, đánh chặn hỏa tiễn, hoặc thậm chí phát động các cuộc tấn công tự vệ.

Một người điều khiển có thể điều khiển từ xa các nhiệm vụ này. Những người ủng hộ ca ngợi thế hệ tàu tự động và bán tự động mới này như một cách để tiến hành các hoạt động quân sự mà không gây nguy hiểm đến tính mạng con người, đồng thời đáp ứng nhu cầu của hạm đội hải quân, tất cả với chi phí thấp hơn so với những con tàu chiến có người lái.

Tuy nhiên, do những thách thức kỹ thuật đang diễn ra, lịch sử đáng ngờ của AI trong các ứng dụng quân sự, và những lo ngại rằng sự hiện diện của nó trong vùng biển tranh chấp có thể làm leo thang xung đột, các chương trình mua sắm cho các hệ thống như vậy phải được tiến hành hết sức thận trọng.

Hạm đội tự động: Hiệu quả về chi phí và không rủi ro?

Những người ủng hộ mô tả tàu do AI điều khiển như một phương tiện để tiến hành các hoạt động quân sự mà không gây nguy hiểm đến tính mạng con người, với chi phí thấp hơn, và đồng thời đáp ứng các yêu cầu khác của hạm đội.

Ví dụ, các nhà phân tích của Rand, Kanna Rajan và Karlyn Stanley, viết rằng, các tàu không người lái có thể đảm nhận những nhiệm vụ nguy hiểm, chẳng hạn như vận chuyển hàng tiếp tế đến các khu vực chiến sự, nhờ đó giúp quân đội tránh khỏi nguy hiểm.

Dan Grazier, nhà nghiên cứu cao cấp và giám đốc Chương trình Cải cách An ninh Quốc gia tại Trung tâm Stimson, nói với RS rằng các tàu tự động có thể thực hiện các nhiệm vụ đặc biệt trong các tình huống xung đột động cơ, chẳng hạn như đột phá vào hệ thống phòng thủ lãnh thổ của đối phương. Vũ khí tầm xa có thể ngăn chặn các tàu có người lái không gây ra rủi ro tương tự đối với các tàu không người lái "có thể thay thế".

Grazier giải thích thêm rằng các hệ thống không người lái có thể giảm thiểu chi phí cho sự thiếu hụt hạm đội hiện tại do các chương trình mua sắm thất bại gây ra:

Hậu quả không lường trước với tiềm năng bùng nổ

Tuy nhiên, các vấn đề thực tiễn, đạo đức và an ninh vẫn tiếp tục phủ bóng lên việc xử dụng các tàu này. Đầu tiên, có những trở ngại kỹ thuật: Ví dụ, sự kết hợp giữa trục trặc và lỗi của con người đã dẫn đến các vụ va chạm giữa các tàu tự động nhỏ của Mỹ trong quá trình thử nghiệm.

Mặc dù các tàu không người lái cỡ nhỏ đã được triển khai ở Biển Đen, nhưng các tàu cỡ trung và lớn (LUSV), vốn đã được phát triển trong nhiều năm, được coi là một thách thức phức tạp hơn nhiều đối với ngành kỹ nghệ quốc phòng Hoa Kỳ.

"Công việc phát triển các dự án USV và LUSV đã được tiến hành trong khoảng mười năm," Michael Klare, Giáo sư danh dự về Nghiên cứu Hòa bình và An ninh tại Đại học Hampshire và Nghiên cứu viên thỉnh giảng cao cấp của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, cho biết.

"Các cuộc thử nghiệm rộng rãi đã được tiến hành, nhưng các hệ thống trí tuệ nhân tạo vẫn chưa hoạt động theo cách cho phép các tàu hoạt động hoàn toàn tự động. Kỹ thuật này đơn giản là chưa đủ trưởng thành để được xử dụng trong các hoạt động chiến đấu thực tế."

Khía cạnh địa chính trị

Hơn nữa, việc triển khai các tàu tự động như vậy ở vùng biển thù địch có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng trong điều kiện địa chính trị vốn đã mong manh, ví dụ, ở Biển Đông, nơi gần đây đã xảy ra một số trở ngại. "Các quan chức quốc phòng Trung Quốc luôn phải chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất, điều này khiến cuộc khủng hoảng càng khó lường hơn", Klare nói.

"Họ không biết chính xác các tàu không người lái của đối phương đang làm gì hoặc chúng đang ở đâu, vì vậy họ phải giả định điều tồi tệ nhất. Trong những lúc như vậy, việc kiểm soát leo thang có thể dễ dàng vượt khỏi tầm kiểm soát, dẫn đến các sự  việc xảy ra ngoài ý muốn."

Peter Asaro, người phát ngôn của sáng kiến ​​"Ngăn chặn Robot sát thủ", bày tỏ nghi ngờ rằng các tàu tự động khó có thể phân biệt một cách đáng tin cậy giữa mục tiêu dân sự và quân sự.

Rủi ro này đã là hiện thực: Vào tháng Hai, Hải quân Hoa Kỳ đã xử dụng các máy bay không người lái Voyager ở vùng biển Karibik để chống buôn bán ma túy, một chiến dịch được tăng cường dưới thời chính quyền Trump. Nếu một tàu như vậy nhầm lẫn dân thường với những kẻ buôn lậu, điều này có thể dẫn đến các cuộc tấn công ngoài ý muốn và leo thang nguy hiểm.

Tình trạng bất ổn cũng đe dọa ở cấp độ chiến lược: Klare và Asaro cảnh báo rằng việc xử dụng tàu ngầm tự động có thể làm suy yếu các hệ thống răn đe hạt nhân hiện có. "Nếu tàu ngầm của đối phương có thể được theo dõi trong thời gian thực bởi tàu ngầm tự động," Klare giải thích, "các quốc gia sẽ mất khả năng 'phản công trả đũa an toàn'. Trong một cuộc khủng hoảng, một quốc gia cảm thấy bị đe dọa có thể xử dụng vũ khí hạt nhân trước tiên, vì sợ sẽ mất chúng nếu không làm vậy."

Nhiều chuyên gia nhìn thấy một mối nguy hiểm rộng hơn: việc ngày càng phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo trong các hệ thống vũ khí sẽ dẫn đến việc phi nhân hóa các quyết định sinh tử. Cho đến nay, hầu hết các hệ thống tự động được chế tạo sao cho con người vẫn tham gia vào quá trình ra quyết định, ví dụ, khi bắt đầu các cuộc tấn công gây chết người.

Nhưng các nhà lãnh đạo quân sự và những người ra quyết định trong các công ty quốc phòng đang ngày càng thúc đẩy việc loại bỏ "nút thắt cổ chai con người" này,  lập luận rằng "sự chậm chạp" của con người cản trở hiệu quả của máy móc.

Các nhà quan sát cảnh báo rằng điều này sẽ vượt qua một ranh giới đạo đức cơ bản đối với nhân loại. "Tôi không có vấn đề gì với vũ khí điều khiển từ xa," Dan Grazier nói với RS. “Nhưng quyền tự chủ trong bối cảnh này khiến tôi lo ngại. Ý tưởng về việc máy móc quyết định sự sống và cái chết là điều vô cùng đáng lo ngại. Là một xã hội, của loài người , chúng ta cần phải giải quyết vấn đề này. Và càng sớm càng tốt.”

Nếu các tàu biển tự động thực sự giúp ích chứ không phải gây hại, thì việc phát triển và mua sắm chúng phải tính đến những mối lo ngại thực tiễn và đạo đức này. Nếu không, những nỗ lực tốt đẹp nhằm bảo vệ tính mạng của các binh sĩ hải quân có thể mở đường cho một tương lai chiến tranh nguy hiểm hơn.

Vũ Thái An, người lính VNCH, 31 Dez 2025