MỸ VÀ TRUNG QUỐC ĐANG PHÁ HŨY TRẬT TỰ KINH TẾ TOÀN CẦU BẰNG TƯ TƯỞNG MÂU THUẪN 

Nguồn Frankfurter Rundschau: Trật tự kinh tế toàn cầu tự do đang sụp đổ trong cuộc xung đột hệ thống. Âu Châu giờ đây phải phát triển một hệ tư tưởng kinh tế mới. Chuyên mục "Nhà khách".

Trật tự kinh tế toàn cầu tự do và các giá trị gắn liền với nó đã tan vỡ trong cuộc đấu tranh giữa hai gã khổng lồ, Mỹ và Trung Quốc. Sự đổi mới về hệ tư tưởng có thể đến từ đâu? Bi kịch của tình hình nằm ở chỗ hai đối thủ đại diện cho những hệ tư tưởng kinh tế mâu thuẫn: thực tế và giá trị khác biệt rất lớn.

Trong trật tự kinh tế toàn cầu đang sụp đổ, một trụ cột là ý tưởng về nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, Mỹ không hiểu hệ thống của mình nói chung là một nền kinh tế thị trường, mà cụ thể là một "hệ thống doanh nghiệp tự do". Thuật ngữ này là khẩu hiệu đấu tranh của phe Cộng hòa chống lại "Chính sách Mới" của Roosevelt. 

Trong khi ý tưởng chủ đạo cho đến đầu thế kỷ 20 là nền kinh tế thị trường phải được hỗ trợ và bảo tồn bởi một nhà nước mạnh, thì hệ thống doanh nghiệp tự do được định nghĩa bởi quan điểm tiêu cực cơ bản của nó đối với bất kỳ hình thức can thiệp nào của chính phủ. Nhà nước phải được giữ ở mức tối thiểu. Quan điểm này vẫn tồn tại đến ngày nay, hiện được thể hiện một cách triệt để trong chủ nghĩa Trump.

Chính sách kinh tế của Trump coi thường nhà nước – Trung Quốc lại đề cao vai trò tối thượng của nhà nước.

Tuy nhiên, hệ tư tưởng này lại mâu thuẫn, bởi vì ngay cả những người biện hộ cho nó cũng thực sự xử dụng vô số biện pháp của chính phủ để theo đuổi lợi ích của họ, và một bộ phận lớn cử tri Cộng hòa phụ thuộc vào sự can thiệp của nhà nước phúc lợi.

Trung Quốc là hình ảnh phản chiếu của hiến pháp mâu thuẫn này. Đảng Cộng sản đề cao vai trò tối thượng của nhà nước dưới hình thức sở hữu nhà nước, chính sách công nghiệp và các can thiệp mạnh mẽ khác. Tuy nhiên, khu vực tư nhân là động lực của sự năng động kinh tế, thị trường lao động là chủ nghĩa tư bản thuần túy, và nhà nước theo đuổi một chính sách xã hội tối giản rõ rệt. Dường như sự đối đầu về tư tưởng che khuất sự hội tụ của các thực tiễn mà, để xử dụng một thuật ngữ mới, bị chi phối bởi địa kinh tế và do đó bởi lợi ích của nhà nước.

Chìa khóa của Âu châu nằm ở chủ nghĩa quốc tế kinh tế toàn cầu.

Âu Châu có thể định vị mình ở đâu? Các chính sách kinh tế của Âu châu  và Đức phần lớn mang tính thực dụng và hướng tới mô hình kinh tế thị trường. Tuy nhiên, một khuôn khổ tư tưởng lại còn thiếu. Sự đối đầu dường như không thể dung hòa giữa nhà nước và kinh tế trong các hệ tư tưởng phân liệt của Trung Quốc và Hoa Kỳ cần được giải quyết và trung hòa trong khuôn khổ một hệ tư tưởng kinh tế Âu châu khả thi cho một trật tự kinh tế thế giới mới.

Chìa khóa nằm ở việc xây dựng một chủ nghĩa quốc tế kinh tế toàn cầu, tương tự như việc dần dần phá bỏ chủ quyền quốc gia ở Âu châu, nhằm định nghĩa lại mối quan hệ giữa các nước đang phát triển và các nước phát triển, từ đó giảm thiểu những thiệt hại ngoài ý muốn của cuộc đấu tranh giữa các cường quốc.

Tác giả là một nhà kinh tế học, giáo sư và nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa và Xã hội Cao cấp Max Weber thuộc Đại học Erfurt.

Vũ Thái An, người lính VNCH, 16 Dez. 2025