TẬP KẾT HỢP ĐÔNG NAM Á VÀ TRUNG Á ĐỂ ĐOÀN KẾT CHỐNG LẠI THUẾ QUAN CỦA TRUMP

Căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã leo thang đáng kể trong những tuần gần đây. Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã công bố mức thuế mới đối với chất bán dẫn, một lĩnh vực mà Trung Quốc nói riêng đóng vai trò không thể thiếu. Một hậu quả có thể xảy ra: giá các sản phẩm điện tử, chủ yếu được sản xuất tại Trung Quốc, sẽ tăng mạnh.

Trump đã hoãn hầu hết các mức thuế phụ thu đã công bố trong 90 ngày – nhưng không áp dụng đối với Trung Quốc. Mức thuế quan đặc biệt 145% vẫn tiếp tục được áp dụng cho các sản phẩm của Trung Quốc. Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế trả đũa 125% đối với hàng hóa của Hoa Kỳ.

Ngoài ra, Trung Quốc đang tiến hành các cuộc tấn công ngoại giao. Trong bối cảnh kinh tế căng thẳng hiện nay, Tập Cận Bình đang tìm cách hợp tác với các đồng minh Đông Nam Á của Bắc Kinh: Việt Nam, Malaysia và Kambodscha. Trong khi Trump cáo buộc Trung Quốc và Việt Nam "lừa đảo", Chủ tịch Tập lại tìm cách gần gũi hơn với các nước láng giềng trong khu vực.

Hoạt động ngoại giao công du của Tập Cận Bình chủ yếu nhằm mục đích tổ chức lại chiến lược chuỗi cung ứng bên ngoài Hoa Kỳ. Mục tiêu của Bắc Kinh là bảo đảm mạng lưới sản xuất ổn định và giảm sự phụ thuộc kinh tế vào thị trường Mỹ. “Logic về chiến tranh thuế quan và thương mại sẽ không có bên nào chiến thắng”, Tập Cận Bình cảnh báo trong một bài viết đăng trên một tờ báo Việt Nam trước chuyến đi tới Hà Nội. Lời kêu gọi của ông: Chủ nghĩa bảo vẹ không chỉ gây nguy hiểm cho tăng trưởng mà còn cả niềm tin vào thị trường toàn cầu.

Quan điểm này ngày càng được Bắc Kinh bảo vệ mạnh mẽ. Phó cục trưởng cục hải quan Trung Quốc Vương Linh Quân lên án “việc lạm dụng thuế quan của Hoa Kỳ” là có hại cho nền kinh tế thế giới. Do đó, chính phủ Trung Quốc tự cho rằng mình có trách nhiệm phải xây dựng liên minh với các quốc gia có cùng chí hướng vì một thị trường thế giới tự do, dựa trên luật lệ. Trung Quốc sẵn sàng xử dụng vị thế là một trong những quốc gia xuất cảng lớn nhất để hình thành các mối quan hệ kinh tế đa phương mới.

Vậy, hãy tránh xa việc tiêu thụ hàng hóa Tây phương và hướng tới việc củng cố thị trường trong nước và các đối tác thương mại thay thế? Một phần quan trọng trong chiến lược của Trung Quốc cũng là sự gia tăng mối quan hệ kinh tế với các quốc gia Trung Á dọc theo “Con đường tơ lụa mới”. Kể từ khi Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) được đưa ra, năm quốc gia hậu Xô Viết đã trở thành thành phần trung tâm trong các tính toán địa chính trị của Bắc Kinh. Đặc biệt, Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan và Tajikistan không chỉ là trung tâm trung chuyển cho các dự án cơ sở hạ tầng mà còn ngày càng trở nên quan trọng với tư cách là đối tác thương mại trực tiếp.

Đối với Trung Quốc, việc tăng cường các mối quan hệ này có ý nghĩa nhiều hơn là chỉ về mặt tiếp vận. Trung Á cung cấp quyền tiếp xúc với các nguồn năng lượng, thị trường tiêu thụ và trên hết là các đối tác chính trị ít phụ thuộc vào Hoa Kỳ. Trong giai đoạn bất ổn toàn cầu ngày càng gia tăng, Bắc Kinh đang trông chờ vào lợi thế chiến lược so với Washington. Do đó, Trung Quốc hy vọng có thể hợp tác với các nước Đông Nam Á và Trung Á để xây dựng các giải pháp thay thế cho chuỗi cung ứng do Tây phương  thống trị, ví dụ như thông qua các khu kỹ nghêẹ chung, kết nối đường sắt hoặc đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Đồng thời, Bắc Kinh cũng đang tăng cường sự hiện diện chính trị trong khu vực thông qua hợp tác kinh tế có mục tiêu. Trong khuôn khổ các hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) hoặc các hiệp định thương mại song phương, Trung Quốc đang cố gắng thiết lập các cấu trúc ràng buộc với Astana, Tashkent hoặc Bishkek và định vị mình như một dạng mỏ neo ổn định trong thời điểm bất ổn.

Trong khi chính phủ Hoa Kỳ tiếp tục gia tăng áp lực lên Trung Quốc, Bắc Kinh đang thực hiện Kế hoạch B. Liệu liên minh với các đối tác Đông Nam Á và Trung Á có chứng tỏ là yếu tố thay đổi được cuộc chơi trong hệ thống thương mại thế giới hay không, vẫn còn phải chờ xem.

Vũ Thái An, người lính VBCH, ngày 16 April 2025