VN HIỆN KHÔNG CÒN HẤP DẨN ĐỐI VỚI CÁC NHÀ ĐẦU TƯ TỪ EU

Công ty năng lượng Ý Enel muốn dừng mọi dự án tại Việt Nam. Thông tin này được hãng tin Reuters đưa tin. Enel là một trong những nhà đầu tư lớn nhất thế giới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và không đơn độc trong các quyết định của mình. Trước đó, công ty nhà nước Equinor của Na Uy và công ty năng lượng lớn nhất Đan Mạch Ørsted cũng rút lui khỏi lĩnh vực điện gió ngoài khơi của Việt Nam

Equinor đã hủy bỏ kế hoạch đầu tư vào các trang trại gió ngoài khơi bờ biển Việt Nam vào tháng 9/2024. Ørsted cũng đã tạm dừng các dự án của mình vào năm 2023 với lý do là sự bất ổn trong chính sách kinh doanh ở Việt Nam.

Enel không cho biết hãng dự định sử dụng nguồn năng lượng nào ở Việt Nam. Hầu hết các chuyên gia nghi ngờ năng lượng gió ngoài khơi. Do đó, điều này đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng ở Việt Nam. Bờ biển Việt Nam dài 3.400 km.

Năng lượng tái tạo thay thế nhà máy nhiệt điện than

Enel có những kế hoạch đầy tham vọng cho thị trường năng lượng Việt Nam. Hai năm trước, công ty tuyên bố sẽ đầu tư vào việc tạo ra tới 6 Gigawatt năng lượng tái tạo.

Điều này phù hợp với kế hoạch phát triển của Việt Nam. Chính phủ Hà Nội muốn tăng gấp đôi công suất sản xuất năng lượng, hiện khoảng 80 GW, vào năm 2030. Mục tiêu đầy tham vọng này đã được chính thức phê duyệt vào tháng 5/2024. Hiện tại, một phần đáng kể điện năng cần thiết ở VN vẫn được tạo ra từ các nhà máy nhiệt điện than. Đây chính là dự trù của Bộ Công Thương và EVN để gấp rút đáp ứng nhu cầu khát điện của VN hiện nay, để đáp ứng nhanh trước áp lực từ Thủ tướng Phạm Minh Chính vì ông này không muốn bị các công ty lớn có cơ sở sản xuất ở VN than phiền là thường bị thiếu điện và làm gãy chuỗi sản xuất của họ, và nếu kéo dài thì các công ty này sẽ rút cơ sở khỏi VN.

Tuy nhiên, chính phủ VN đã từng đã hứa với thế giới sẽ giảm sự phụ thuộc vào than, nhưng nhìn kỷ chỉ là những lới hứa suông với thế giới. VN lên kế hoạch đến cuối thập kỷ này, tỷ lệ năng lượng tái tạo như gió và mặt trời sẽ chiếm ít nhất 31% trong cơ cấu năng lượng, đó chỉ là lý thuyết để trình bày với EU và thế giới.

 Việc sử dụng Hydro vẫn chưa được VN  đầu tư vào lãnh vực này. Khi đó, gió sẽ chiếm 18,5% tổng số sóng mang, tăng đáng kể so với mức hiện tại. Thị phần năng lượng mặt trời dự kiến ​​sẽ tăng gần gấp ba lên 8,5%.

Quyết định của Enel từ bỏ kế hoạch của mình trong bối cảnh những hứa hẹn sinh lợi này phản ánh mối lo ngại ngày càng tăng của các nhà đầu tư nước ngoài. Enel có lẽ sẽ chính thức công bố quyết định vào tháng 11/2024.

Tại sao?

Đến nay, Việt Nam thiếu khuôn khổ vững chắc cho việc phát triển tua-bin gió ngoài khơi. Điều này làm chậm cơ hội mở rộng năng lượng tái tạo ở Việt Nam. Các chuyên gia trong ngành cho rằng nhà đầu tư đang thất vọng vì cơ quan chức năng quá chậm chạp.

Chris Humphrey, Giám đốc điều hành Hội đồng Kinh doanh EU-ASEAN, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với DW: Nguyên thủ quốc gia và chính phủ các nước Đông Nam Á không hiểu được những cảnh báo từ các nhà đầu tư. Ông đã từng cảnh báo rằng các nhà đầu tư từ châu Âu sẽ tìm kiếm nơi khác nếu Việt Nam không thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng nhanh hơn.

Dan Martin của công ty tư vấn Dezan Shira & Associates nói với DW: “Mặc dù Việt Nam có nguồn tài nguyên gió phong phú, nhưng sự không chắc chắn xung quanh việc phê duyệt Turbine gió, việc phân bổ và định giá khu vực biển đã khiến các nhà đầu tư do dự”. "Các vấn đề phức tạp là những rào cản pháp lý hơn nữa. Không có bảo đảm về giá cho lợi nhuận hoặc hoạt động rõ ràng, các nhà đầu tư rất thận trọng. Sự thiếu sót này đã cản trở sự phát triển năng lượng gió ngoài khơi và ngăn cản Việt Nam khai thác tiềm năng to lớn này."

Cơ sở hạ tầng và tài chính

Việt Nam cũng phải đối mặt với thách thức về cách đưa năng lượng gió và năng lượng mặt trời vào lưới điện. Phần lớn cơ sở hạ tầng hiện tại không thể bù đắp cho những biến động do việc sản xuất điện phi tập trung trong mạng lưới gây ra. Máy biến áp và trạm biến áp mới phải được xây dựng.

Để tạo ra lượng điện gấp đôi hiện nay theo kế hoạch của chính phủ VN vào năm 2030, các chuyên gia ước tính sẽ phải đầu tư ít nhất 134 tỷ USD vào các nhà máy điện mới và cải thiện mạng lưới.

Các quốc gia công nghiệp hóa thuộc nhóm G7 đã cam kết tài trợ 15,5 tỷ USD vào tháng 12 năm 2022 để Việt Nam đáp ứng nhu cầu giảm sử dụng năng lượng bằng than. Quốc gia đang phát triển Đông Nam Á sẽ phải tự tìm kiếm 118,5 tỷ USD còn lại.

Sự cạnh tranh không bao giờ ngủ

Việt Nam hiện là điểm đến ưa thích của đầu tư trực tiếp nước ngoài ở châu Á. Nhiều tập đoàn đa quốc gia đang tìm kiếm địa điểm thay thế ở châu Á để củng cố chuỗi cung ứng và không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, Việt Nam không phải là địa điểm hấp dẫn vì thiếu các ưu đãi tài chính và gánh nặng thuế cao.

Nhà sản xuất chip Intel của Mỹ đã lên kế hoạch xây dựng nhà máy trị giá 3,3 tỷ USD tại Việt Nam. Tuy nhiên, chính phủ Hà Nội không thể cung cấp 15% vốn khởi nghiệp cho dự án này. Intel sau đó chuyển sản xuất sang Ba Lan.

Nhà sản xuất chất bán dẫn AT&S có trụ sở tại Áo và LG của Nam Hàn cũng lựa chọn các quốc gia khác vì Việt Nam không thể cung cấp trợ cấp đầu tư.

An ninh năng lượng cũng là vấn đề đau đầu của các nhà đầu tư. Năm 2023, nhiều nhà sản xuất bị ảnh hưởng do mất điện, trong đó có các nhà sản xuất nước ngoài như Samsung. Không ai dám dự đoán lưới điện sẽ có khả năng phục hồi như thế nào nếu tỷ trọng năng lượng biến động từ gió và mặt trời tăng lên.

Áp lực cải cách

Richard Ramsawak, chuyên gia kinh tế tại Viện Công nghệ Hoàng gia Melbourne Việt Nam, cho biết Việt Nam vẫn có cơ hội chuyển đổi đáng tin cậy. “Để điều này xảy ra, Việt Nam không cần phải hiện đại hóa cùng một lúc trên khắp mọi miền đất nước. Tại các khu công nghiệp, khu kinh doanh dành cho nhà đầu tư nước ngoài, có thể ưu tiên bảo đảm cung cấp điện xanh thông qua việc mở rộng mạng lưới có mục tiêu. ."

Xu hướng toàn cầu là thải ra càng ít Carbon càng tốt trong sản xuất kỹ nghệ. Các đối thủ cạnh tranh của Việt Nam là Indonesia và Malaysia đã thực hiện những bước đầu tiên để tạo ra nhiều điện xanh hơn.

Ramsawak cho biết: “Việt Nam sẽ có ít lựa chọn ngoài việc tôn trọng các cam kết của mình nếu muốn duy trì vị thế cạnh tranh trong sản xuất toàn cầu”. “Câu hỏi duy nhất là liệu đất nước sẽ dẫn đầu quá trình này hay chỉ là người đi theo”.

(Theo tác giả David Hutt)

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 25/9/2024